STROJE PUŁAWSKIE ZWANE TEŻ STROJAMI Z POWIŚLA LUBELSKIEGO
Historia
Stroje puławskie noszono na Powiślu Lubelskim, czyli w regionie etnograficznym, leżącym w przeważającej części na wschodnim brzegu Wisły od Annopola do Gołębia. Dlatego też strój ten zwany jest przez część badaczy strojem z Powiśla Lubelskiego lub niekiedy powiślańskim. Za główne ośrodki tego regionu uważa się Józefów nad Wisłą i Opole Lubelskie. Szczytowy okres rozwoju stroju puławskiego przypada na drugą połowę XIX w., a stopniowy zanik na pierwsze lata XX w. Jako pierwsi przestali swój skromny i prosty ubiór przywdziewać mężczyźni. Kobiety nosiły odzież tradycyjną nieco dłużej, niekiedy jeszcze i po II wojnie światowej. Najdłużej wykonywanymi i noszonymi elementami tego stroju były wykonywane z tkanin samodziałowych zapaski do pasa.
Ogólna charakterystyka stroju
Obszar Powiśla Lubelskiego leży na terenach stanowiących pogranicze małopolsko-mazowieckie. Dlatego też w stroju z tego terenu można znaleźć elementy charakterystyczne dla ubiorów obu wielkich dzielnic historycznych. Przykładem mazowieckich wpływów są np. pasiaste zapaski, noszone do pasa i na ramionach, a o wpływach małopolskich świadczy między innymi nieodcinana w pasie, brązowa sukmana.
Stroje męskie
Męski strój odświętny był niemal w całości szyty z samodziałów lnianych i wełnianych. W użyciu było kilka rodzajów nakryć głowy. Latem noszono kapelusze słomiane, a przez resztę roku różne czapki, takie jak: gamerki, maciejówki, rogatywki, rozłupy i tzw. śpiczaste. Ponadto na ubiór składały się: koszule, spodnie, kamizelki oraz kilka odmian i wariantów sukman oraz obuwie. Strój męski przestał być powszechnie noszony pod koniec XIX w. Jego miejsce zajął bardziej elegancki i nowoczesny w opinii miejscowych ubiór wzorowany na modzie miejskiej. Zdarzało się, że w poszczególnych wsiach jeszcze w pierwszych dekadach XX w. mężczyźni, szczególnie na co dzień, donaszali poszczególne elementy stroju tradycyjnego. Zwykle były to sukmany, kamizelki i buty z cholewami. Te ostatnie używane były także do stroju odświętnego.
Stroje kobiece
Strój kobiecy składał się z nakrycia głowy, którym dla wszystkich kobiet były chustki, a dla mężatek także czepki i półczepki, lnianej koszuli, spódnicy, zapasek (do pasa i na ramiona) oraz gorsetu i kaftanika. W czasie chłodów rolę okrycia wierzchniego pełniła kiedyś sukmana, a w końcowej fazie noszenia stroju duża i gruba, wełniana chusta. Dodatkami do tego ubioru było obuwie, biżuteria oraz duże, cienkie chustki, zarzucane na ramiona w ciepłe dni. Strój kobiecy, podobnie jak męski, szyty był w dużym stopniu z samodziałów lnianych i wełnianych. Lniane przeznaczano na koszule, zaś wełniane na spódnice, zapaski oraz sukmany. Natomiast gorsety, kaftaniki i czepki, a w końcowej fazie noszenia stroju także zapaski, były szyte z tkanin fabrycznych. Zawsze też wyrobami fabrycznymi lub rzemieślniczymi były wszelkie chustki i chusty, biżuteria oraz obuwie. Najdłużej zachowanym elementem stroju kobiecego była zapaska i to ona do dziś jest traktowana jako wyróżnik i symbol stroju z okolic Puław.
Elżbieta Piskorz-Branekova
