Przejdź do głównej treści
Dziewczyna w stroju z okolic Puław, „Twórczość Ludowa”, 1992, nr 1-2

Dziewczyna w stroju z okolic Puław, „Twórczość Ludowa”, 1992, nr 1-2

Chustka jedwabna, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Chustki stanowiły nakrycie głowy wszystkich kobiet, niezależnie od stanu cywilnego. Mężatki wywiązywały je na czepcu albo nosiły zawiązane pod brodą. Panny, które najczęściej chodziły z odsłoniętą głową, używały ich w dni chłodne oraz zimowe i zwykle związywały w węzeł na karku. Zdarzało się, że kobiety chustek w ogóle nie wiązały, tylko po złożeniu ich po przekątnej zarzucały na głowę a rogi chustki luźno opadały na ramiona.

Chustka jedwabna, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Chustki stanowiły nakrycie głowy wszystkich kobiet, niezależnie od stanu cywilnego. Mężatki wywiązywały je na czepcu albo nosiły zawiązane pod brodą. Panny, które najczęściej chodziły z odsłoniętą głową, używały ich w dni chłodne oraz zimowe i zwykle związywały w węzeł na karku. Zdarzało się, że kobiety chustek w ogóle nie wiązały, tylko po złożeniu ich po przekątnej zarzucały na głowę a rogi chustki luźno opadały na ramiona.

Chustka wełniana (szalinówka), ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego.

Najczęściej używano wełnianych chustek we wzory (szalinówek) lub chustek jedwabnych, jednobarwnych.

Chustka wełniana (szalinówka), ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego.

Najczęściej używano wełnianych chustek we wzory (szalinówek) lub chustek jedwabnych, jednobarwnych.

Chustka wełniana (szalinówka), ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Wszystkie chustki były kwadratowe, o wymiarach ok. 75x75 cm, a ich brzegi zazwyczaj wykańczano plecioną siatką i frędzlami.

Chustka wełniana (szalinówka), ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Wszystkie chustki były kwadratowe, o wymiarach ok. 75x75 cm, a ich brzegi zazwyczaj wykańczano plecioną siatką i frędzlami.

Czepek, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Czepki noszone były przez mężatki jeszcze pod koniec XIX w. Jeden typ czepków szyto z tiulu lub płótna. Główka takiego czepka była całkowicie przysłonięta chustką, spod której widoczna była tylko tzw. riuszka, czyli okalający twarz pas tiulu ułożony w gęste zakładki. Na czepkach wiązano małe chustki, które związywano pod brodą lub na karku oraz duże, wiązane w rodzaj zawoju.

Czepek, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Czepki noszone były przez mężatki jeszcze pod koniec XIX w. Jeden typ czepków szyto z tiulu lub płótna. Główka takiego czepka była całkowicie przysłonięta chustką, spod której widoczna była tylko tzw. riuszka, czyli okalający twarz pas tiulu ułożony w gęste zakładki. Na czepkach wiązano małe chustki, które związywano pod brodą lub na karku oraz duże, wiązane w rodzaj zawoju.

Czepek, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Drugi typ czepka miał kształt czapeczki. Składał się ze ściśle okalającego głowę płóciennego otoku, często zdobionego kolorowym lub białym haftem i siatkowego denka.

Czepek, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Drugi typ czepka miał kształt czapeczki. Składał się ze ściśle okalającego głowę płóciennego otoku, często zdobionego kolorowym lub białym haftem i siatkowego denka.

Półczepek, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Półczepek stał się nakryciem głowy mężatek w pierwszej dekadzie XX w. Miał formę opaski osłaniającej jedyne boki i górną część głowy. Składał się z wrzecionowatej główki okalającej od ucha do ucha głowę kobiety i doszytych do niej dwóch wiązań. Półczepki szyto z tiulu, a niekiedy z perkalu lub batystu. Brzegi główki i wiązań obszywano fabrycznymi koronkami lub przystrajano kolorowymi wstążkami. Powierzchnię zdobiono białymi haftami ręcznymi lub maszynowymi.

Półczepek, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Półczepek stał się nakryciem głowy mężatek w pierwszej dekadzie XX w. Miał formę opaski osłaniającej jedyne boki i górną część głowy. Składał się z wrzecionowatej główki okalającej od ucha do ucha głowę kobiety i doszytych do niej dwóch wiązań. Półczepki szyto z tiulu, a niekiedy z perkalu lub batystu. Brzegi główki i wiązań obszywano fabrycznymi koronkami lub przystrajano kolorowymi wstążkami. Powierzchnię zdobiono białymi haftami ręcznymi lub maszynowymi.

Koszula kobieca z kryzką, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. E. Piskorz-Branekova

Koszulę o kroju przyramkowym, szyto z samodziałowego płótna lnianego lub fabrycznego bawełnianego. Na piersiach miała głębokie rozcięcie odszyte plisą i rękawy wszyte w szerokie mankiety.

Koszula kobieca z kryzką, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. E. Piskorz-Branekova

Koszulę o kroju przyramkowym, szyto z samodziałowego płótna lnianego lub fabrycznego bawełnianego. Na piersiach miała głębokie rozcięcie odszyte plisą i rękawy wszyte w szerokie mankiety.

Koszula kobieca z kryzką, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Koszula wokół szyi wykończona była oszewką, do której przyszywano ułożoną w drobne zakładki kryzkę.

Koszula kobieca z kryzką, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Koszula wokół szyi wykończona była oszewką, do której przyszywano ułożoną w drobne zakładki kryzkę.

Koszula kobieca ze stójką, ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Niekiedy, szczególnie przy koszulach dziewczęcych, kryza stanowiła oddzielny element stroju, a sama koszula pod szyją wykończona była tylko stójką.

Koszula kobieca ze stójką, ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Niekiedy, szczególnie przy koszulach dziewczęcych, kryza stanowiła oddzielny element stroju, a sama koszula pod szyją wykończona była tylko stójką.

Mankiet koszuli kobiecej, ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Koszule zdobiły wyszycia rozmieszczone na przyramkach, mankietach, kryzce i przodach. Białe hafty wykonywano mereżką i stebnówką, a kolorowe ściegiem płaskim lub krzyżykami. W wyszyciach płaskich dominowały motywy roślinne, w krzyżykowych geometryczne i zgeometryzowane roślinne.

Mankiet koszuli kobiecej, ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Koszule zdobiły wyszycia rozmieszczone na przyramkach, mankietach, kryzce i przodach. Białe hafty wykonywano mereżką i stebnówką, a kolorowe ściegiem płaskim lub krzyżykami. W wyszyciach płaskich dominowały motywy roślinne, w krzyżykowych geometryczne i zgeometryzowane roślinne.

Spódnica (ciasnocha), zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Najstarsze spódnice, znane tylko z opisów i nie zachowane do naszych czasów, szyto z lnianych lub wełnianych samodziałów, najczęściej w pionowe paski. W pierwszej dekadzie XX w. kobiety wybierały gładkie samodziały, a szyte z nich spódnice nazywano ciasnochami. Noszono też spódnice z wełnianych tkanin produkcji fabrycznej. Wszystkie, niezależnie od rodzaju tkaniny miały stonowane kolory (bordowy, brązowy, szary, zielony). Szyto je z 3-5 płatów tkaniny, każdy o szerokości od 70 do 90 cm. Materiał po przymarszczeniu lub ułożeniu w drobne zakładki wszywano w pasek, tak że przód spódnicy był gładki, a boki i tył suto marszczone. Rozcięcie umożliwiające założenie spódnicy znajdowało się zawsze z przodu. Dolną krawędź wykańczano tzw. szczoteczką czyli wełnianą, jednostronnie strzępioną tasiemką. Ozdobą bywały też drobne zakładki lub naszyte jedna obok drugiej tasiemki, wstążki albo paski aksamitu.

Spódnica (ciasnocha), zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Najstarsze spódnice, znane tylko z opisów i nie zachowane do naszych czasów, szyto z lnianych lub wełnianych samodziałów, najczęściej w pionowe paski. W pierwszej dekadzie XX w. kobiety wybierały gładkie samodziały, a szyte z nich spódnice nazywano ciasnochami. Noszono też spódnice z wełnianych tkanin produkcji fabrycznej. Wszystkie, niezależnie od rodzaju tkaniny miały stonowane kolory (bordowy, brązowy, szary, zielony). Szyto je z 3-5 płatów tkaniny, każdy o szerokości od 70 do 90 cm. Materiał po przymarszczeniu lub ułożeniu w drobne zakładki wszywano w pasek, tak że przód spódnicy był gładki, a boki i tył suto marszczone. Rozcięcie umożliwiające założenie spódnicy znajdowało się zawsze z przodu. Dolną krawędź wykańczano tzw. szczoteczką czyli wełnianą, jednostronnie strzępioną tasiemką. Ozdobą bywały też drobne zakładki lub naszyte jedna obok drugiej tasiemki, wstążki albo paski aksamitu.

Zapaska (burka), zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Zapaski do pasa szyto z wełnianych samodziałów, w których kolorystyce przeważały: granat, zieleń, bordo, a niekiedy czerwień. Te starszego typu były szerokie, a noszone później znacznie węższe. Przeznaczano na nie samodziały wełniane w poziome paski.

Zapaska (burka), zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Zapaski do pasa szyto z wełnianych samodziałów, w których kolorystyce przeważały: granat, zieleń, bordo, a niekiedy czerwień. Te starszego typu były szerokie, a noszone później znacznie węższe. Przeznaczano na nie samodziały wełniane w poziome paski.

Zapaska (burka), zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Wszystkie zapaski były zwykle nieco krótsze od spódnicy, niekiedy tylko tej samej co ona długości.

Zapaska (burka), zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Wszystkie zapaski były zwykle nieco krótsze od spódnicy, niekiedy tylko tej samej co ona długości.

Zapaska (burka) z dolną krawędzią wykończoną frędzelkami, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

W dolnej części zapaski znajdował się zwykle ozdobny szlak utworzony z jednego szerszego paska otoczonego drobnym paseczkami. Niekiedy ich dolną krawędź, szczególnie w okolicach Żyrzyna i Żerdzi zdobiły kolorowe frędzelki.

Zapaska (burka) z dolną krawędzią wykończoną frędzelkami, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

W dolnej części zapaski znajdował się zwykle ozdobny szlak utworzony z jednego szerszego paska otoczonego drobnym paseczkami. Niekiedy ich dolną krawędź, szczególnie w okolicach Żyrzyna i Żerdzi zdobiły kolorowe frędzelki.

Zapaska (burka), zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Zapaska (burka), zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Przód gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Gorset był raczej elementem ubioru panieńskiego. Szyto go z tkanin fabrycznych: najczęściej z bawełnianej satyny, cienkiej wełenki lub aksamitu, zwykle w kolorze czarnym, zielonym granatowym lub bordowym.

Przód gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Gorset był raczej elementem ubioru panieńskiego. Szyto go z tkanin fabrycznych: najczęściej z bawełnianej satyny, cienkiej wełenki lub aksamitu, zwykle w kolorze czarnym, zielonym granatowym lub bordowym.

Tył gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Wzdłuż dolnej krawędzi gorsetu doszywano owalne klapki zwane kaletkami lub ogonkami. Gorset zdobiły naszycia z różnorodnych barwnych tasiemek, koralików i cekinów.

Tył gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Wzdłuż dolnej krawędzi gorsetu doszywano owalne klapki zwane kaletkami lub ogonkami. Gorset zdobiły naszycia z różnorodnych barwnych tasiemek, koralików i cekinów.

Przód gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Gorset był sznurowany, miał prosty krój złożony z pleców i dwóch przodów, które często były usztywniane na piersiach fiszbinami.

Przód gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Gorset był sznurowany, miał prosty krój złożony z pleców i dwóch przodów, które często były usztywniane na piersiach fiszbinami.

Tył gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Tył gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Przód gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Gorsety miały zwykle podszewkę z grubego, samodziałowego płótna.

Przód gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Gorsety miały zwykle podszewkę z grubego, samodziałowego płótna.

Tył gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Tył gorsetu, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Przód kaftana, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Kaftaniki były raczej elementem stroju mężatek. Szyto je z cienkich tkanin wełnianych z podszewką z samodziału lub fabrycznej bawełny.

Przód kaftana, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Kaftaniki były raczej elementem stroju mężatek. Szyto je z cienkich tkanin wełnianych z podszewką z samodziału lub fabrycznej bawełny.

Tył kaftana, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Kaftany miały półkoliście wykończone plecy, długie rękawy i sięgały poniżej linii talii.

Tył kaftana, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Kaftany miały półkoliście wykończone plecy, długie rękawy i sięgały poniżej linii talii.

Przód kaftana, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Do dolnej krawędzi przodów i pleców doszywana była drobno plisowana baskinka. Kaftanik miał pod szyją półkoliste wycięcie, zapinano go na przodach na rząd drobnych guziczków.

Przód kaftana, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Do dolnej krawędzi przodów i pleców doszywana była drobno plisowana baskinka. Kaftanik miał pod szyją półkoliste wycięcie, zapinano go na przodach na rząd drobnych guziczków.

Tył kaftana, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Kaftany zdobiono podobnie jak gorsety, ale przystrój na nich był znacznie skromniejszy.

Tył kaftana, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Kaftany zdobiono podobnie jak gorsety, ale przystrój na nich był znacznie skromniejszy.

Chusta na ramiona, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Kobiety używały dwóch rodzajów dużych, kwadratowych chust o bokach od 150 do 180 cm. Letnie wykonywane były z cienkich tkanin wełnianych, zwykle wzorzyste o motywach kwiatowych, niekiedy geometrycznych. Noszono je zarzucane na ramiona. Natomiast chusty zimowe były także wełniane, ale grube zazwyczaj w dużą kratę. Prawie zawsze ich boki wykończone były frędzlami. Zarzucano je na ramiona, a w czasie chłodów także na głowę.

Chusta na ramiona, zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Kobiety używały dwóch rodzajów dużych, kwadratowych chust o bokach od 150 do 180 cm. Letnie wykonywane były z cienkich tkanin wełnianych, zwykle wzorzyste o motywach kwiatowych, niekiedy geometrycznych. Noszono je zarzucane na ramiona. Natomiast chusty zimowe były także wełniane, ale grube zazwyczaj w dużą kratę. Prawie zawsze ich boki wykończone były frędzlami. Zarzucano je na ramiona, a w czasie chłodów także na głowę.

„Chusta na cztery niedziele”, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Bardzo lubiane były tzw. chustki „na cztery niedziele” lub „na cztery strony świata”. Ich powierzchnia podzielona była na cztery pola: każde w innym kolorze, ale ozdobione takimi samymi lub zbliżonymi motywami. Taką chustę składano po przekątnej by po zarzuceniu na ramiona widoczny był tylko jeden róg. Dzięki temu kobieta idąc do kościoła przez kolejne cztery niedziele „udawała”, że ma kilka chustek w różnych kolorach. Stąd też ludowa nazwa.

„Chusta na cztery niedziele”, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, fot. z katalogu naukowego

Bardzo lubiane były tzw. chustki „na cztery niedziele” lub „na cztery strony świata”. Ich powierzchnia podzielona była na cztery pola: każde w innym kolorze, ale ozdobione takimi samymi lub zbliżonymi motywami. Taką chustę składano po przekątnej by po zarzuceniu na ramiona widoczny był tylko jeden róg. Dzięki temu kobieta idąc do kościoła przez kolejne cztery niedziele „udawała”, że ma kilka chustek w różnych kolorach. Stąd też ludowa nazwa.

Ten serwis korzysta z cookies Polityka prywatności