Strój żywiecki, pocztówka, własność prywatna
Rogatywka, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Rogatywki – czamarki szyto z aksamitu lub sukna, zwykle w tym samym kolorze co żupan. Taka czapka była miękka, wysoka, krojona z czterech klinów, z otokiem z czarnego baranka. Noszono ją lekko opuszczoną na prawą skroń. Przypominała wojskowe czapki z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Żupan, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Żupan to rodzaj kaftana z rękawami, wierzchnie okrycie męskie o kroju kontuszowym, szyte z sukna, aksamitu, jedwabiu, atłasu, adamaszku, a w wersji letniej niekiedy z płótna. Tkaniny na niego przeznaczane były najczęściej bordowe, zielone i granatowe.
Żupan – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Żupan żywiecki był wzorowany na żupanie szlacheckim, ale nieco od niego krótszy (starsze sięgały do połowy łydek, szyte pod koniec XIX w. zaledwie do kolan ), dlatego też zakładano pod niego spodnie. Na żupan mężczyzna przywdziewał czamarę i opasywał go pasem.
Żupan , Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Żupan – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Zapięcie żupana, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Żupan miał długie wąskie rękawy i niski stojący kołnierz. Zapinano go z przodu, do linii pasa na haftki lub na guziki. Przy zapięciu na haftki naszywano ozdobne pągwice czyli guziki zbliżone kształtem do owocu wiśni lub dzikich gruszek, srebrne lub ze stopu imitującego srebro, odlewane lub wykonane techniką filigranu.
Ozdobna spinka przy żupanie, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
W żupanach zapinanych na guziki (drewniane, obciągnięte tą samą tkaniną , z której uszyto żupan) pod brodą umieszczano zawsze ozdobną spinkę, którą przekładano przez dwa końce stójki. Spinki były złote lub srebrne, ozdobione koralem lub innym szlachetnym kamieniem.
Sukmana czamara, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Sukmana żywiecka była okryciem wierzchnim o kroju kontuszowym, szytym z granatowego lub czarnego, dobrego gatunkowo sukna fabrycznego.
Sukmana czamara – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Sukmana była dopasowana w pasie, a jej boki wzdłuż linii talii ułożone były w głębokie, regularne fałdy.
Sukmana czamara – zapięcie, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Sukmana żywiecka miała dwuczęściowy, wykładany kołnierz z klapkami. Zapinano ją na jedwabne, pasmanteryjne pętlice i wrzecionowate, oplatane jedwabną nicią guziki. Zarówno pętlice jak i guziki miały przeważnie czarny kolor. Najczęściej rozmieszczano je po cztery na każdym z przodów sukmany. Starsze czamary sięgały prawie do kostek, noszone w drugiej połowie XIX w. zaledwie do połowy łydki.
Sukmana czamara , Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K.Wodecka
Sukmana czamara - tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K.Wodecka
Spodnie sukienne. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Spodnie noszone przez żywczan szyto z dobrych gatunkowo tkanin wełnianych, dzięki czemu nie wypychały się na kolanach i nie gniotły. Zwykle używano na ich uszycie materiałów w kolorze czarnym lub granatowym. Miały one prosty krój, w części górnej wszyte były w pasek, a z przodu miały rozporek umożliwiający ich założenie. Noszono je wpuszczone w buty, z nogawkami lekko wyłożonymi na cholewy.
Pas skórzany z klamrą, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K.Wodecka
Żywczanie używali pasy dwóch rodzajów: skórzane i jedwabne, tzw. pasy słuckie. Pas skórzany wykonany był z rzemienia w kolorze naturalnym, miał 7-8 cm szerokości.
Od ostatniego ćwierćwiecza XIX w. powszechnym stało się noszenie pasów słuckich, będących elementem stroju szlacheckiego. Był to pas jedwabny, dwustronny, o czterech wyraźnych częściach, dzięki czemu można go było tak zawiązać, że za każdym razem eksponowano różne części tkaniny, co dawało wrażenie użycia innego pasa.
Klamra przy pasie, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K.Wodecka
Pas skórzany zapinano na błyszczącą, litą, metalową, prostokątną klamrę, na której przymocowany był odlew z popiersiem Tadeusza Kościuszki. Pasy nie były noszone na wierzchniej czamarze tylko przepasywały noszony pod nią żupan.
Buty męskie. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K.Wodecka
Mężczyźni nosili buty z cholewami zwane polokami. Szyto je z czarnej, glansowanej skóry. Miały długą cholewę, w części górnej usztywnioną, dzięki czemu dolna, miękka część układała się w rodzaj harmonijki.