Przejdź do głównej treści
Żywczanka w najbogatszym stroju, pocztówka, własność prywatna

Żywczanka w najbogatszym stroju, pocztówka, własność prywatna

Czepiec, tzw. <i>złota copka</i>. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Czepki takie szyto z adamaszkowych i atłasowych tkanin i podszywano sztywnym płótnem. <i>Złota copka </i>nie zakrywała czoła, po bokach nieco tylko przysłaniała uszy, a w części tylnej zachodziła głęboko na kark.

Czepiec, tzw. złota copka. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Czepki takie szyto z adamaszkowych i atłasowych tkanin i podszywano sztywnym płótnem. Złota copka nie zakrywała czoła, po bokach nieco tylko przysłaniała uszy, a w części tylnej zachodziła głęboko na kark.

Czepiec, tzw. <i>złota copka</i>. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Przedni brzeg czepca wykończony był <i>ryszką</i> czyli mocno krochmalonym paskiem tiulu lub koronki bawełnianej ułożonym w drobne fałdki, a tył zdobiła odpowiednio upięta i zawiązana w kokardę wstążka, której długie na około 60 cm końce opadały aż na plecy.

Czepiec, tzw. złota copka. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Przedni brzeg czepca wykończony był ryszką czyli mocno krochmalonym paskiem tiulu lub koronki bawełnianej ułożonym w drobne fałdki, a tył zdobiła odpowiednio upięta i zawiązana w kokardę wstążka, której długie na około 60 cm końce opadały aż na plecy.

Czepiec, tzw. <i>złota copka</i>. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Praktycznie całą powierzchnię czepca pokrywał haft wykonany złotą nitką, ułożonym we wzory sznureczkiem lub ozdobna, także wykonana ze złotych nici, pasmanteria. Zdobienie uzupełniały cekiny, sztuczne perełki i inne szkiełka imitujące kamienie szlachetne.

Czepiec, tzw. złota copka. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Praktycznie całą powierzchnię czepca pokrywał haft wykonany złotą nitką, ułożonym we wzory sznureczkiem lub ozdobna, także wykonana ze złotych nici, pasmanteria. Zdobienie uzupełniały cekiny, sztuczne perełki i inne szkiełka imitujące kamienie szlachetne.

Czepiec, tzw. <i>złota copka</i>. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Czepiec, tzw. złota copka. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Żywiec. Mieszczka

<i>POLSKA</i>, słowo wstępne napisał i zdjęcia ze zbiorów Wydziału Turystyki Ministerstwa Komunikacji wybrał Ferdynand Goetel Członek Akademii Literatury, Całkowite opracowanie graficzne Anatol Girs i Bolesław Barcz,  Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa, 1938, fot. Photo-Plat, s.42

<i>Złota copka</i> była nakryciem głowy mężatek, noszonym do <i>kamizelki</i> lub gorsetu oraz szala - <i>łoktuszy</i>.

Żywiec. Mieszczka

POLSKA, słowo wstępne napisał i zdjęcia ze zbiorów Wydziału Turystyki Ministerstwa Komunikacji wybrał Ferdynand Goetel Członek Akademii Literatury, Całkowite opracowanie graficzne Anatol Girs i Bolesław Barcz,  Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa, 1938, fot. Photo-Plat, s.42

Złota copka była nakryciem głowy mężatek, noszonym do kamizelki lub gorsetu oraz szala - łoktuszy.

Fragment koszuli kobiecej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Żywczanki nosiły dwa rodzaje koszul oba o identycznym kroju i zdobieniach, jednak różniące się długością i rodzajem tkaniny użytej na ich wykonanie. Koszule miały karczek łączący przody i plecy, a pod szyją niewielki, okrągły dekolt.

Fragment koszuli kobiecej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Żywczanki nosiły dwa rodzaje koszul oba o identycznym kroju i zdobieniach, jednak różniące się długością i rodzajem tkaniny użytej na ich wykonanie. Koszule miały karczek łączący przody i plecy, a pod szyją niewielki, okrągły dekolt.

Wykończenie rękawa koszuli kobiecej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Rękawy żywieckich koszul były wszyte z podcięciem lub z klinem pod pachą (tak jak koszule o kroju przyramkowym), a przy dłoni wykończone oszewką z doszytą falbanką. Koszule zdobił umieszczony na brzegach dekoltu i falbance, haft angielski i<i> </i>atłaskowy wykonany białą nitką.

Wykończenie rękawa koszuli kobiecej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Rękawy żywieckich koszul były wszyte z podcięciem lub z klinem pod pachą (tak jak koszule o kroju przyramkowym), a przy dłoni wykończone oszewką z doszytą falbanką. Koszule zdobił umieszczony na brzegach dekoltu i falbance, haft angielski i atłaskowy wykonany białą nitką.

<i>Półkoszulek</i>, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Długie koszule, sięgające do kostek, szyto z białych, bawełnianych płócien i zakładano je pod kaftany zwane <i>kamizelkami</i>, niekiedy pełniły także funkcje koszul spodnich. Natomiast do gorsetu noszono koszule krótkie, sięgające do bioder – tzw. <i>półkoszulki</i> lub inaczej <i>oplecki</i> z batystu lub bardzo cienkiego płócienka.

Półkoszulek, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Długie koszule, sięgające do kostek, szyto z białych, bawełnianych płócien i zakładano je pod kaftany zwane kamizelkami, niekiedy pełniły także funkcje koszul spodnich. Natomiast do gorsetu noszono koszule krótkie, sięgające do bioder – tzw. półkoszulki lub inaczej oplecki z batystu lub bardzo cienkiego płócienka.

Przodzik, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Pod kaftany zwane <i>kamizelkami</i> noszono niekiedy przodziki, szyte z bawełnianego płótna lub batystu. Zakładano je na dłuższą, wykonaną z gorszej tkaniny koszulę. Były widoczne tylko w niewielkiej części, w małym podkroju <i>kamizelki</i> i zastępowały <i>półkoszulek</i>. Przodzik tworzyły dwa kawałki tkaniny, każdy w kształcie trapezu. Jeden stanowił jego przód, drugi częściowo rozcięty tył. Pomiędzy płaty tkaniny wszywano, okalający szyję kołnierzyk-stójkę, który zapinano z tyłu na guziczek.

Przodzik, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Pod kaftany zwane kamizelkami noszono niekiedy przodziki, szyte z bawełnianego płótna lub batystu. Zakładano je na dłuższą, wykonaną z gorszej tkaniny koszulę. Były widoczne tylko w niewielkiej części, w małym podkroju kamizelki i zastępowały półkoszulek. Przodzik tworzyły dwa kawałki tkaniny, każdy w kształcie trapezu. Jeden stanowił jego przód, drugi częściowo rozcięty tył. Pomiędzy płaty tkaniny wszywano, okalający szyję kołnierzyk-stójkę, który zapinano z tyłu na guziczek.

Kryza, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Tiulowa kryza miała trzy boki: dwa krótkie i jeden długi (przykładowe wymiary 25 x 326 cm), wykończone zębami, których brzegi obdziergane były białą nitką. Prawie całą jej powierzchnię pokrywał haft. Silnie ukrochmaloną kryzę układano w podwójne kontrafałdy i ściegami fastrygi mocowano do koszuli lub <i>półkoszulka</i>. Miejsce zszycia przysłaniała wstążka. Kryza otaczała szyję kobiety po bokach i z tyłu, a jej końce nie stykały się z przodu, w tej wolnej przestrzeni widać było korale i zawiązaną w kokardę wstążkę.

Kryza, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Tiulowa kryza miała trzy boki: dwa krótkie i jeden długi (przykładowe wymiary 25 x 326 cm), wykończone zębami, których brzegi obdziergane były białą nitką. Prawie całą jej powierzchnię pokrywał haft. Silnie ukrochmaloną kryzę układano w podwójne kontrafałdy i ściegami fastrygi mocowano do koszuli lub półkoszulka. Miejsce zszycia przysłaniała wstążka. Kryza otaczała szyję kobiety po bokach i z tyłu, a jej końce nie stykały się z przodu, w tej wolnej przestrzeni widać było korale i zawiązaną w kokardę wstążkę.

Panna z Żywca w stroju odświętnym, pocztówka, własność prywatna

Panna z Żywca w stroju odświętnym, pocztówka, własność prywatna

Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Do stroju żywieckiego gorsety nosiły zarówno mężatki jak i panny, te ostatnie najczęściej używały szytych z białego aksamitu.

Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Do stroju żywieckiego gorsety nosiły zarówno mężatki jak i panny, te ostatnie najczęściej używały szytych z białego aksamitu.

Gorset –tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Gorsety były dopasowane w talii, a ich dolny brzeg wykańczało kilkanaście <i>kaletek</i> czyli owalnych klapek rozmieszczonych wzdłuż dolnej krawędzi gorsetu. Dwie z nich krojono razem z jego przodem, resztę doszywano<i>.</i>

Gorset –tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Gorsety były dopasowane w talii, a ich dolny brzeg wykańczało kilkanaście kaletek czyli owalnych klapek rozmieszczonych wzdłuż dolnej krawędzi gorsetu. Dwie z nich krojono razem z jego przodem, resztę doszywano.

Haft z przodu gorsetu, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Gorsety szyte z tkanin gładkich zdobiono kolorowym haftem o mniej lub bardziej naturalistycznych motywach kwiatowych. Kompozycję uzupełniały naszycia z cekinów i koralików.

Haft z przodu gorsetu, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Gorsety szyte z tkanin gładkich zdobiono kolorowym haftem o mniej lub bardziej naturalistycznych motywach kwiatowych. Kompozycję uzupełniały naszycia z cekinów i koralików.

Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Gorsety żywieckie szyto z aksamitu, adamaszku lub atłasu (wtedy z tej samej co i spódnica tkaniny) oraz z wzorzystego brokatu, przetykanego złotą lub srebrną nitką (te zakładano do spódnic w różnych kolorach).

Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Gorsety żywieckie szyto z aksamitu, adamaszku lub atłasu (wtedy z tej samej co i spódnica tkaniny) oraz z wzorzystego brokatu, przetykanego złotą lub srebrną nitką (te zakładano do spódnic w różnych kolorach).

Gorset – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Najbardziej bogate zdobienia były rozłożone na przodach i placach gorsetu, mniejsze na jego <i>kaletkach</i>.

Gorset – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Najbardziej bogate zdobienia były rozłożone na przodach i placach gorsetu, mniejsze na jego kaletkach.

Haft z przodu gorsetu, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Haft z przodu gorsetu, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Gorset – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Gorset – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Kaftan zwany <i>kamizelką</i>, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Najcenniejszym i noszonym przy okazjach szczególnie uroczystych elementem stroju mężatek była tzw. <i>kamizelka</i> (rodzaj kaftana). Takim mianem określano ją mimo, że miała długie, proste rękawy, niezaszyte do końca i zapinane na guziczek. Była dopasowana do figury, sięgała mniej więcej do pasa, a jej dolny brzeg wykończony był dwucentymetrową, ułożoną w kontrafałdy falbanką. Przy szyi miała niewielki, owalny dekolt i duży kołnierz-pelerynkę. Jej poły zachodziły na siebie i przysłaniały dziurki, przez które przewlekano służącą do sznurowania kamizelki tasiemkę. Guziki naszyte na przodach służyły jedynie do dekoracji.

Kaftan zwany kamizelką, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Najcenniejszym i noszonym przy okazjach szczególnie uroczystych elementem stroju mężatek była tzw. kamizelka (rodzaj kaftana). Takim mianem określano ją mimo, że miała długie, proste rękawy, niezaszyte do końca i zapinane na guziczek. Była dopasowana do figury, sięgała mniej więcej do pasa, a jej dolny brzeg wykończony był dwucentymetrową, ułożoną w kontrafałdy falbanką. Przy szyi miała niewielki, owalny dekolt i duży kołnierz-pelerynkę. Jej poły zachodziły na siebie i przysłaniały dziurki, przez które przewlekano służącą do sznurowania kamizelki tasiemkę. Guziki naszyte na przodach służyły jedynie do dekoracji.

Kaftan – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

<i>Kamizelka</i> żywiecka była zakładana do spódnicy z takiej samej tkaniny. Szyto ją z adamaszku, niekiedy z atłasu i całą, łącznie z kołnierzem, podszywano białym płótnem. Jej pierwowzorem był francuski żakiecik znany pod nazwą <i>caraco</i> (karako), którego krój wywodzi się z ubioru mieszczek z Nantes. Przyjął się on w modzie paryskiej jako wytworny ubiór domowy około 1768 r. Początkowo był  krótki do bioder, dołem rozkloszowany, a w latach 80. XVIII w. zyskał duży, okrywający ramiona kołnierz.

Kaftan – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Kamizelka żywiecka była zakładana do spódnicy z takiej samej tkaniny. Szyto ją z adamaszku, niekiedy z atłasu i całą, łącznie z kołnierzem, podszywano białym płótnem. Jej pierwowzorem był francuski żakiecik znany pod nazwą caraco (karako), którego krój wywodzi się z ubioru mieszczek z Nantes. Przyjął się on w modzie paryskiej jako wytworny ubiór domowy około 1768 r. Początkowo był  krótki do bioder, dołem rozkloszowany, a w latach 80. XVIII w. zyskał duży, okrywający ramiona kołnierz.

Strój obywatelki żywieckiej, pocztówka, własność prywatna

Strój obywatelki żywieckiej, pocztówka, własność prywatna

Spódnica, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Kobieta nosiła jednocześnie od czterech do pięciu spódnic. Wierzchnią, przeznaczaną dla panny, szyto najczęściej z białego batystu lub muślinu lub innych cienkich tkanin, utrzymanych w pastelowej tonacji błękitu, zieleni i różu. Na spódnicę dla mężatki, noszoną do stroju paradnego, używano adamaszku lub atłasu o ostrych, nasyconych barwach – najchętniej w kolorze czerwonym, niekiedy niebieskim lub zielonym. Spódnice spodnie szyto z gorszych gatunkowo tkanin (często były to białe płótna) i przyozdabiano je szlakami haftu angielskiego i atłaskowego, wykonanego białą nicią. Każda ze spódnic sięgała prawie do kostek i miała szerokość od trzech do sześciu metrów. Jej górny brzeg podwijano, a przez powstały tunelik przewlekano tasiemkę. Pozwalało to na łatwe przymarszczenie i dopasowanie do figury, a jednocześnie spódnicę po wyprostowaniu łatwo było prać i przechowywać. Spódnice adamaszkowe i atłasowe podszywano od wewnątrz na całej powierzchni płócienną podszewką, a dolny brzeg wzmacniano przyszywając szeroki pasek materiału. Często na przednią, nie całkiem widoczną pod fartuchem część spódnicy używano gorszej gatunkowo tkaniny, ale w tym samym kolorze.

Spódnica, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Kobieta nosiła jednocześnie od czterech do pięciu spódnic. Wierzchnią, przeznaczaną dla panny, szyto najczęściej z białego batystu lub muślinu lub innych cienkich tkanin, utrzymanych w pastelowej tonacji błękitu, zieleni i różu. Na spódnicę dla mężatki, noszoną do stroju paradnego, używano adamaszku lub atłasu o ostrych, nasyconych barwach – najchętniej w kolorze czerwonym, niekiedy niebieskim lub zielonym. Spódnice spodnie szyto z gorszych gatunkowo tkanin (często były to białe płótna) i przyozdabiano je szlakami haftu angielskiego i atłaskowego, wykonanego białą nicią. Każda ze spódnic sięgała prawie do kostek i miała szerokość od trzech do sześciu metrów. Jej górny brzeg podwijano, a przez powstały tunelik przewlekano tasiemkę. Pozwalało to na łatwe przymarszczenie i dopasowanie do figury, a jednocześnie spódnicę po wyprostowaniu łatwo było prać i przechowywać. Spódnice adamaszkowe i atłasowe podszywano od wewnątrz na całej powierzchni płócienną podszewką, a dolny brzeg wzmacniano przyszywając szeroki pasek materiału. Często na przednią, nie całkiem widoczną pod fartuchem część spódnicy używano gorszej gatunkowo tkaniny, ale w tym samym kolorze.

Strój panieński, pocztówka, własność prywatna

Na wierzchnią spódnicę zakładano fartuch. W tym regionie terminu zapaska używano rzadko i w odniesieniu do odzieży roboczej. Fartuch odświętny musiał być tej samej długości co i spódnica, a jego szerokość wynosiła około trzech metrów, choć przysłaniał jedynie przód i boki spódnicy. Fartuchy do stroju paradnego były zawsze tiulowe i zdobione białym haftem o motywach roślinnych. Jeden szerszy i dwa węższe brzegi fartucha wykończone były obdzierganymi białą nitką zębami, w każdym z nich haftowano jeden motyw, powyżej siedem dużych wzorów, a dalej szlak mniejszych motywów tzw. <i>rzucanek</i>. W efekcie wyszycia pokrywały prawie całą powierzchnię tkaniny. Czwarty brzeg fartucha podwijano, a przewleczona przez tunelik tasiemka umożliwiała jego przymarszczenie.

Strój panieński, pocztówka, własność prywatna

Na wierzchnią spódnicę zakładano fartuch. W tym regionie terminu zapaska używano rzadko i w odniesieniu do odzieży roboczej. Fartuch odświętny musiał być tej samej długości co i spódnica, a jego szerokość wynosiła około trzech metrów, choć przysłaniał jedynie przód i boki spódnicy. Fartuchy do stroju paradnego były zawsze tiulowe i zdobione białym haftem o motywach roślinnych. Jeden szerszy i dwa węższe brzegi fartucha wykończone były obdzierganymi białą nitką zębami, w każdym z nich haftowano jeden motyw, powyżej siedem dużych wzorów, a dalej szlak mniejszych motywów tzw. rzucanek. W efekcie wyszycia pokrywały prawie całą powierzchnię tkaniny. Czwarty brzeg fartucha podwijano, a przewleczona przez tunelik tasiemka umożliwiała jego przymarszczenie.

Chustka tiulowa, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Elementem ubioru panieńskiego była noszona na gorset kwadratowa tiulowa chustka, o wymiarach około 150x150 cm. Jej dwa boki wykończano mniejszymi zębami, a dwa (widoczne po złożeniu) większymi. Brzegi zębów obdziergane były białą nitką. Chusty zarzucano na ramiona, okrywały prawie całą postać. Przed założeniem składano je po przekątnej i dlatego haftowano głównie tę trójkątną, widoczną część Haftowane było zwykle pięć lub sześć dużych motywów.

Chustka tiulowa, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Elementem ubioru panieńskiego była noszona na gorset kwadratowa tiulowa chustka, o wymiarach około 150x150 cm. Jej dwa boki wykończano mniejszymi zębami, a dwa (widoczne po złożeniu) większymi. Brzegi zębów obdziergane były białą nitką. Chusty zarzucano na ramiona, okrywały prawie całą postać. Przed założeniem składano je po przekątnej i dlatego haftowano głównie tę trójkątną, widoczną część Haftowane było zwykle pięć lub sześć dużych motywów.

Mała chustka tiulowa, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Ponieważ uważano, że kobieta nie powinna pojawiać publicznie z pustymi rękami, trzymała zwykle w prawej dłoni różaniec lub książeczkę do nabożeństwa, a najczęściej złożoną dwukrotnie po przekątnych chusteczkę.

Mała chustka tiulowa, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Ponieważ uważano, że kobieta nie powinna pojawiać publicznie z pustymi rękami, trzymała zwykle w prawej dłoni różaniec lub książeczkę do nabożeństwa, a najczęściej złożoną dwukrotnie po przekątnych chusteczkę.

Haft na małej chustce tiulowej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Mała chusteczka była wykonana najczęściej z tiulu, a niekiedy batystu. Jej boki wykańczano obdzierganymi, białą nitką ząbkami, a hafty rozmieszczano na narożach lub na jednej trójkątnej części powstałej po złożeniu chusteczki po przekątnej.

Haft na małej chustce tiulowej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Mała chusteczka była wykonana najczęściej z tiulu, a niekiedy batystu. Jej boki wykańczano obdzierganymi, białą nitką ząbkami, a hafty rozmieszczano na narożach lub na jednej trójkątnej części powstałej po złożeniu chusteczki po przekątnej.

Szal tzw. <i>łoktusza</i><b> </b>Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Szal zwany <i>łoktuszą </i>miał od 40 do 70 cm szerokości i długość około trzech metrów. Jego wszystkie cztery boki wykończone były ząbkami obdzierganymi białą nitką<i>. Łoktuszę</i> zarzucano na ramiona tak, że przysłaniała kark, plecy i ramiona, a przełożona przez ręce w okolicach łokci opadała swobodnie na spódnicę.

Szal tzw. łoktusza Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Szal zwany łoktuszą miał od 40 do 70 cm szerokości i długość około trzech metrów. Jego wszystkie cztery boki wykończone były ząbkami obdzierganymi białą nitką. Łoktuszę zarzucano na ramiona tak, że przysłaniała kark, plecy i ramiona, a przełożona przez ręce w okolicach łokci opadała swobodnie na spódnicę.

Szal tzw. <i>łoktusza</i>,<b> </b>Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Haftem zdobiono jedynie te partie <i>łoktuszy</i>, które widoczne były po jej założeniu, a więc oba krótsze boki i jeden z szerokich.

Szal tzw. łoktusza, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Haftem zdobiono jedynie te partie łoktuszy, które widoczne były po jej założeniu, a więc oba krótsze boki i jeden z szerokich.

Żywczanka, pocztówka, seria „Wiejskie piękności”, mal. Piotr Stachowicz, wyd. Salon Malarzy Polskich w Krakowie, własność prywatna

<i>Łoktusza</i> była elementem stroju mężatki, noszonym jednak tylko wtedy gdy kobieta przywdziewała gorset.

Żywczanka, pocztówka, seria „Wiejskie piękności”, mal. Piotr Stachowicz, wyd. Salon Malarzy Polskich w Krakowie, własność prywatna

Łoktusza była elementem stroju mężatki, noszonym jednak tylko wtedy gdy kobieta przywdziewała gorset.

Wstążka zdobiąca tył czepca, Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Noszone przez Żywczanki wstążki, tzw. <i>faborki</i>,<i> </i>były najczęściej jedwabne, gładkie, o wzorach kwiatowych lub w kratę, szerokie na około 25 cm. Używano ich w trojaki sposób: ułożone w zakładki i kokardę zdobiły tył czepka, przywiązywane do korali i związane w kokardę opadały na plecy, sięgając niekiedy aż do brzegu spódnicy lub służyły do przysłaniania złączenia koszuli lub <i>półkoszulka</i> z kryzą.

Wstążka zdobiąca tył czepca, Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Noszone przez Żywczanki wstążki, tzw. faborki, były najczęściej jedwabne, gładkie, o wzorach kwiatowych lub w kratę, szerokie na około 25 cm. Używano ich w trojaki sposób: ułożone w zakładki i kokardę zdobiły tył czepka, przywiązywane do korali i związane w kokardę opadały na plecy, sięgając niekiedy aż do brzegu spódnicy lub służyły do przysłaniania złączenia koszuli lub półkoszulka z kryzą.

Panna z Żywca , pocztówka, własność prywatna

W wypadku gdy wstążki służyły do przysłaniania złączenia koszuli lub <i>półkoszulka</i> z kryzą wiązano je na piersiach także w kokardę tyle tylko, że wtedy zwisające końce były krótkie. Kolorystyka wstążek nie była przypadkowa najczęściej stosowano zasadę, że były one w tym samym kolorze co i reszta ubioru. Miejscowa moda dozwalała także na noszenie do spódnicy białej wstążek niebieskich, do zielonej różowych lub czerwonych, do czerwonej zielonych.

Panna z Żywca , pocztówka, własność prywatna

W wypadku gdy wstążki służyły do przysłaniania złączenia koszuli lub półkoszulka z kryzą wiązano je na piersiach także w kokardę tyle tylko, że wtedy zwisające końce były krótkie. Kolorystyka wstążek nie była przypadkowa najczęściej stosowano zasadę, że były one w tym samym kolorze co i reszta ubioru. Miejscowa moda dozwalała także na noszenie do spódnicy białej wstążek niebieskich, do zielonej różowych lub czerwonych, do czerwonej zielonych.

Korale prawdziwe. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Jedyna noszona przez żywczanki biżuteria to korale prawdziwe, spośród których najwyżej ceniono jaskrawoczerwone. Zwykle naszyjnik składał się z trzech lub czterech krótkich, otaczających szyję sznurków. Paciorki nawlekane były zgodnie z zasadą, że pośrodku znajdował się największy koralik. Końce naszyjnika związywano wstążką.

Korale prawdziwe. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski

Jedyna noszona przez żywczanki biżuteria to korale prawdziwe, spośród których najwyżej ceniono jaskrawoczerwone. Zwykle naszyjnik składał się z trzech lub czterech krótkich, otaczających szyję sznurków. Paciorki nawlekane były zgodnie z zasadą, że pośrodku znajdował się największy koralik. Końce naszyjnika związywano wstążką.

Czółenka tzw. <i>łódki</i>, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Powszechnie noszonym obuwiem były w Żywcu czółenka - <i>łódki</i>, czyli głęboko wycięte, osłaniające tylko stopę, niesznurowane pantofle kobiece, na niewielkim, słupkowym obcasie. Wykonywano je z aksamitu, jedwabiu, atłasu, adamaszku, niekiedy skóry. Ich ozdobą była kokarda z jedwabnej lub skórzanej wstążki w tym samym kolorze co i pozostała część buta. Panny nosiły zwykle białe <i>czółenka</i>, mężatki dobierały je do koloru spódnicy.

Czółenka tzw. łódki, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka

Powszechnie noszonym obuwiem były w Żywcu czółenka - łódki, czyli głęboko wycięte, osłaniające tylko stopę, niesznurowane pantofle kobiece, na niewielkim, słupkowym obcasie. Wykonywano je z aksamitu, jedwabiu, atłasu, adamaszku, niekiedy skóry. Ich ozdobą była kokarda z jedwabnej lub skórzanej wstążki w tym samym kolorze co i pozostała część buta. Panny nosiły zwykle białe czółenka, mężatki dobierały je do koloru spódnicy.

Ten serwis korzysta z cookies Polityka prywatności