![Żywczanka w najbogatszym stroju, pocztówka, własność prywatna](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.1.jpg)
Żywczanka w najbogatszym stroju, pocztówka, własność prywatna
![Czepiec, tzw. <i>złota copka</i>. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Czepki takie szyto z adamaszkowych i atłasowych tkanin i podszywano sztywnym płótnem. <i>Złota copka </i>nie zakrywała czoła, po bokach nieco tylko przysłaniała uszy, a w części tylnej zachodziła głęboko na kark.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.2.jpg)
Czepiec, tzw. złota copka. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Czepki takie szyto z adamaszkowych i atłasowych tkanin i podszywano sztywnym płótnem. Złota copka nie zakrywała czoła, po bokach nieco tylko przysłaniała uszy, a w części tylnej zachodziła głęboko na kark.
![Czepiec, tzw. <i>złota copka</i>. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Przedni brzeg czepca wykończony był <i>ryszką</i> czyli mocno krochmalonym paskiem tiulu lub koronki bawełnianej ułożonym w drobne fałdki, a tył zdobiła odpowiednio upięta i zawiązana w kokardę wstążka, której długie na około 60 cm końce opadały aż na plecy.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.3.jpg)
Czepiec, tzw. złota copka. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Przedni brzeg czepca wykończony był ryszką czyli mocno krochmalonym paskiem tiulu lub koronki bawełnianej ułożonym w drobne fałdki, a tył zdobiła odpowiednio upięta i zawiązana w kokardę wstążka, której długie na około 60 cm końce opadały aż na plecy.
![Czepiec, tzw. <i>złota copka</i>. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Praktycznie całą powierzchnię czepca pokrywał haft wykonany złotą nitką, ułożonym we wzory sznureczkiem lub ozdobna, także wykonana ze złotych nici, pasmanteria. Zdobienie uzupełniały cekiny, sztuczne perełki i inne szkiełka imitujące kamienie szlachetne.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.4.jpg)
Czepiec, tzw. złota copka. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Praktycznie całą powierzchnię czepca pokrywał haft wykonany złotą nitką, ułożonym we wzory sznureczkiem lub ozdobna, także wykonana ze złotych nici, pasmanteria. Zdobienie uzupełniały cekiny, sztuczne perełki i inne szkiełka imitujące kamienie szlachetne.
![Czepiec, tzw. <i>złota copka</i>. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.5.jpg)
Czepiec, tzw. złota copka. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
![Żywiec. Mieszczka
<i>POLSKA</i>, słowo wstępne napisał i zdjęcia ze zbiorów Wydziału Turystyki Ministerstwa Komunikacji wybrał Ferdynand Goetel Członek Akademii Literatury, Całkowite opracowanie graficzne Anatol Girs i Bolesław Barcz, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa, 1938, fot. Photo-Plat, s.42
<i>Złota copka</i> była nakryciem głowy mężatek, noszonym do <i>kamizelki</i> lub gorsetu oraz szala - <i>łoktuszy</i>.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.6.jpg)
Żywiec. Mieszczka
POLSKA, słowo wstępne napisał i zdjęcia ze zbiorów Wydziału Turystyki Ministerstwa Komunikacji wybrał Ferdynand Goetel Członek Akademii Literatury, Całkowite opracowanie graficzne Anatol Girs i Bolesław Barcz, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa, 1938, fot. Photo-Plat, s.42
Złota copka była nakryciem głowy mężatek, noszonym do kamizelki lub gorsetu oraz szala - łoktuszy.
![Fragment koszuli kobiecej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Żywczanki nosiły dwa rodzaje koszul oba o identycznym kroju i zdobieniach, jednak różniące się długością i rodzajem tkaniny użytej na ich wykonanie. Koszule miały karczek łączący przody i plecy, a pod szyją niewielki, okrągły dekolt.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.7.jpg)
Fragment koszuli kobiecej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Żywczanki nosiły dwa rodzaje koszul oba o identycznym kroju i zdobieniach, jednak różniące się długością i rodzajem tkaniny użytej na ich wykonanie. Koszule miały karczek łączący przody i plecy, a pod szyją niewielki, okrągły dekolt.
![Wykończenie rękawa koszuli kobiecej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Rękawy żywieckich koszul były wszyte z podcięciem lub z klinem pod pachą (tak jak koszule o kroju przyramkowym), a przy dłoni wykończone oszewką z doszytą falbanką. Koszule zdobił umieszczony na brzegach dekoltu i falbance, haft angielski i<i> </i>atłaskowy wykonany białą nitką.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.8.jpg)
Wykończenie rękawa koszuli kobiecej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Rękawy żywieckich koszul były wszyte z podcięciem lub z klinem pod pachą (tak jak koszule o kroju przyramkowym), a przy dłoni wykończone oszewką z doszytą falbanką. Koszule zdobił umieszczony na brzegach dekoltu i falbance, haft angielski i atłaskowy wykonany białą nitką.
![<i>Półkoszulek</i>, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Długie koszule, sięgające do kostek, szyto z białych, bawełnianych płócien i zakładano je pod kaftany zwane <i>kamizelkami</i>, niekiedy pełniły także funkcje koszul spodnich. Natomiast do gorsetu noszono koszule krótkie, sięgające do bioder – tzw. <i>półkoszulki</i> lub inaczej <i>oplecki</i> z batystu lub bardzo cienkiego płócienka.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.9.jpg)
Półkoszulek, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Długie koszule, sięgające do kostek, szyto z białych, bawełnianych płócien i zakładano je pod kaftany zwane kamizelkami, niekiedy pełniły także funkcje koszul spodnich. Natomiast do gorsetu noszono koszule krótkie, sięgające do bioder – tzw. półkoszulki lub inaczej oplecki z batystu lub bardzo cienkiego płócienka.
![Przodzik, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Pod kaftany zwane <i>kamizelkami</i> noszono niekiedy przodziki, szyte z bawełnianego płótna lub batystu. Zakładano je na dłuższą, wykonaną z gorszej tkaniny koszulę. Były widoczne tylko w niewielkiej części, w małym podkroju <i>kamizelki</i> i zastępowały <i>półkoszulek</i>. Przodzik tworzyły dwa kawałki tkaniny, każdy w kształcie trapezu. Jeden stanowił jego przód, drugi częściowo rozcięty tył. Pomiędzy płaty tkaniny wszywano, okalający szyję kołnierzyk-stójkę, który zapinano z tyłu na guziczek.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.10.jpg)
Przodzik, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Pod kaftany zwane kamizelkami noszono niekiedy przodziki, szyte z bawełnianego płótna lub batystu. Zakładano je na dłuższą, wykonaną z gorszej tkaniny koszulę. Były widoczne tylko w niewielkiej części, w małym podkroju kamizelki i zastępowały półkoszulek. Przodzik tworzyły dwa kawałki tkaniny, każdy w kształcie trapezu. Jeden stanowił jego przód, drugi częściowo rozcięty tył. Pomiędzy płaty tkaniny wszywano, okalający szyję kołnierzyk-stójkę, który zapinano z tyłu na guziczek.
![Kryza, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Tiulowa kryza miała trzy boki: dwa krótkie i jeden długi (przykładowe wymiary 25 x 326 cm), wykończone zębami, których brzegi obdziergane były białą nitką. Prawie całą jej powierzchnię pokrywał haft. Silnie ukrochmaloną kryzę układano w podwójne kontrafałdy i ściegami fastrygi mocowano do koszuli lub <i>półkoszulka</i>. Miejsce zszycia przysłaniała wstążka. Kryza otaczała szyję kobiety po bokach i z tyłu, a jej końce nie stykały się z przodu, w tej wolnej przestrzeni widać było korale i zawiązaną w kokardę wstążkę.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.11.jpg)
Kryza, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Tiulowa kryza miała trzy boki: dwa krótkie i jeden długi (przykładowe wymiary 25 x 326 cm), wykończone zębami, których brzegi obdziergane były białą nitką. Prawie całą jej powierzchnię pokrywał haft. Silnie ukrochmaloną kryzę układano w podwójne kontrafałdy i ściegami fastrygi mocowano do koszuli lub półkoszulka. Miejsce zszycia przysłaniała wstążka. Kryza otaczała szyję kobiety po bokach i z tyłu, a jej końce nie stykały się z przodu, w tej wolnej przestrzeni widać było korale i zawiązaną w kokardę wstążkę.
![Panna z Żywca w stroju odświętnym, pocztówka, własność prywatna](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.12.jpg)
Panna z Żywca w stroju odświętnym, pocztówka, własność prywatna
![Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Do stroju żywieckiego gorsety nosiły zarówno mężatki jak i panny, te ostatnie najczęściej używały szytych z białego aksamitu.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.13.jpg)
Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Do stroju żywieckiego gorsety nosiły zarówno mężatki jak i panny, te ostatnie najczęściej używały szytych z białego aksamitu.
![Gorset –tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Gorsety były dopasowane w talii, a ich dolny brzeg wykańczało kilkanaście <i>kaletek</i> czyli owalnych klapek rozmieszczonych wzdłuż dolnej krawędzi gorsetu. Dwie z nich krojono razem z jego przodem, resztę doszywano<i>.</i>](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.14.jpg)
Gorset –tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Gorsety były dopasowane w talii, a ich dolny brzeg wykańczało kilkanaście kaletek czyli owalnych klapek rozmieszczonych wzdłuż dolnej krawędzi gorsetu. Dwie z nich krojono razem z jego przodem, resztę doszywano.
![Haft z przodu gorsetu, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Gorsety szyte z tkanin gładkich zdobiono kolorowym haftem o mniej lub bardziej naturalistycznych motywach kwiatowych. Kompozycję uzupełniały naszycia z cekinów i koralików.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.15.jpg)
Haft z przodu gorsetu, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Gorsety szyte z tkanin gładkich zdobiono kolorowym haftem o mniej lub bardziej naturalistycznych motywach kwiatowych. Kompozycję uzupełniały naszycia z cekinów i koralików.
![Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Gorsety żywieckie szyto z aksamitu, adamaszku lub atłasu (wtedy z tej samej co i spódnica tkaniny) oraz z wzorzystego brokatu, przetykanego złotą lub srebrną nitką (te zakładano do spódnic w różnych kolorach).](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.16.jpg)
Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Gorsety żywieckie szyto z aksamitu, adamaszku lub atłasu (wtedy z tej samej co i spódnica tkaniny) oraz z wzorzystego brokatu, przetykanego złotą lub srebrną nitką (te zakładano do spódnic w różnych kolorach).
![Gorset – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Najbardziej bogate zdobienia były rozłożone na przodach i placach gorsetu, mniejsze na jego <i>kaletkach</i>.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.17.jpg)
Gorset – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Najbardziej bogate zdobienia były rozłożone na przodach i placach gorsetu, mniejsze na jego kaletkach.
![Haft z przodu gorsetu, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.18.jpg)
Haft z przodu gorsetu, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
![Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.19.jpg)
Gorset, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
![Gorset – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.20.jpg)
Gorset – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
![Kaftan zwany <i>kamizelką</i>, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Najcenniejszym i noszonym przy okazjach szczególnie uroczystych elementem stroju mężatek była tzw. <i>kamizelka</i> (rodzaj kaftana). Takim mianem określano ją mimo, że miała długie, proste rękawy, niezaszyte do końca i zapinane na guziczek. Była dopasowana do figury, sięgała mniej więcej do pasa, a jej dolny brzeg wykończony był dwucentymetrową, ułożoną w kontrafałdy falbanką. Przy szyi miała niewielki, owalny dekolt i duży kołnierz-pelerynkę. Jej poły zachodziły na siebie i przysłaniały dziurki, przez które przewlekano służącą do sznurowania kamizelki tasiemkę. Guziki naszyte na przodach służyły jedynie do dekoracji.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.21.jpg)
Kaftan zwany kamizelką, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Najcenniejszym i noszonym przy okazjach szczególnie uroczystych elementem stroju mężatek była tzw. kamizelka (rodzaj kaftana). Takim mianem określano ją mimo, że miała długie, proste rękawy, niezaszyte do końca i zapinane na guziczek. Była dopasowana do figury, sięgała mniej więcej do pasa, a jej dolny brzeg wykończony był dwucentymetrową, ułożoną w kontrafałdy falbanką. Przy szyi miała niewielki, owalny dekolt i duży kołnierz-pelerynkę. Jej poły zachodziły na siebie i przysłaniały dziurki, przez które przewlekano służącą do sznurowania kamizelki tasiemkę. Guziki naszyte na przodach służyły jedynie do dekoracji.
![Kaftan – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
<i>Kamizelka</i> żywiecka była zakładana do spódnicy z takiej samej tkaniny. Szyto ją z adamaszku, niekiedy z atłasu i całą, łącznie z kołnierzem, podszywano białym płótnem. Jej pierwowzorem był francuski żakiecik znany pod nazwą <i>caraco</i> (karako), którego krój wywodzi się z ubioru mieszczek z Nantes. Przyjął się on w modzie paryskiej jako wytworny ubiór domowy około 1768 r. Początkowo był krótki do bioder, dołem rozkloszowany, a w latach 80. XVIII w. zyskał duży, okrywający ramiona kołnierz.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.22.jpg)
Kaftan – tył, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Kamizelka żywiecka była zakładana do spódnicy z takiej samej tkaniny. Szyto ją z adamaszku, niekiedy z atłasu i całą, łącznie z kołnierzem, podszywano białym płótnem. Jej pierwowzorem był francuski żakiecik znany pod nazwą caraco (karako), którego krój wywodzi się z ubioru mieszczek z Nantes. Przyjął się on w modzie paryskiej jako wytworny ubiór domowy około 1768 r. Początkowo był krótki do bioder, dołem rozkloszowany, a w latach 80. XVIII w. zyskał duży, okrywający ramiona kołnierz.
![Strój obywatelki żywieckiej, pocztówka, własność prywatna](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.23.jpg)
Strój obywatelki żywieckiej, pocztówka, własność prywatna
![Spódnica, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Kobieta nosiła jednocześnie od czterech do pięciu spódnic. Wierzchnią, przeznaczaną dla panny, szyto najczęściej z białego batystu lub muślinu lub innych cienkich tkanin, utrzymanych w pastelowej tonacji błękitu, zieleni i różu. Na spódnicę dla mężatki, noszoną do stroju paradnego, używano adamaszku lub atłasu o ostrych, nasyconych barwach – najchętniej w kolorze czerwonym, niekiedy niebieskim lub zielonym. Spódnice spodnie szyto z gorszych gatunkowo tkanin (często były to białe płótna) i przyozdabiano je szlakami haftu angielskiego i atłaskowego, wykonanego białą nicią. Każda ze spódnic sięgała prawie do kostek i miała szerokość od trzech do sześciu metrów. Jej górny brzeg podwijano, a przez powstały tunelik przewlekano tasiemkę. Pozwalało to na łatwe przymarszczenie i dopasowanie do figury, a jednocześnie spódnicę po wyprostowaniu łatwo było prać i przechowywać. Spódnice adamaszkowe i atłasowe podszywano od wewnątrz na całej powierzchni płócienną podszewką, a dolny brzeg wzmacniano przyszywając szeroki pasek materiału. Często na przednią, nie całkiem widoczną pod fartuchem część spódnicy używano gorszej gatunkowo tkaniny, ale w tym samym kolorze.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.24.jpg)
Spódnica, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Kobieta nosiła jednocześnie od czterech do pięciu spódnic. Wierzchnią, przeznaczaną dla panny, szyto najczęściej z białego batystu lub muślinu lub innych cienkich tkanin, utrzymanych w pastelowej tonacji błękitu, zieleni i różu. Na spódnicę dla mężatki, noszoną do stroju paradnego, używano adamaszku lub atłasu o ostrych, nasyconych barwach – najchętniej w kolorze czerwonym, niekiedy niebieskim lub zielonym. Spódnice spodnie szyto z gorszych gatunkowo tkanin (często były to białe płótna) i przyozdabiano je szlakami haftu angielskiego i atłaskowego, wykonanego białą nicią. Każda ze spódnic sięgała prawie do kostek i miała szerokość od trzech do sześciu metrów. Jej górny brzeg podwijano, a przez powstały tunelik przewlekano tasiemkę. Pozwalało to na łatwe przymarszczenie i dopasowanie do figury, a jednocześnie spódnicę po wyprostowaniu łatwo było prać i przechowywać. Spódnice adamaszkowe i atłasowe podszywano od wewnątrz na całej powierzchni płócienną podszewką, a dolny brzeg wzmacniano przyszywając szeroki pasek materiału. Często na przednią, nie całkiem widoczną pod fartuchem część spódnicy używano gorszej gatunkowo tkaniny, ale w tym samym kolorze.
![Strój panieński, pocztówka, własność prywatna
Na wierzchnią spódnicę zakładano fartuch. W tym regionie terminu zapaska używano rzadko i w odniesieniu do odzieży roboczej. Fartuch odświętny musiał być tej samej długości co i spódnica, a jego szerokość wynosiła około trzech metrów, choć przysłaniał jedynie przód i boki spódnicy. Fartuchy do stroju paradnego były zawsze tiulowe i zdobione białym haftem o motywach roślinnych. Jeden szerszy i dwa węższe brzegi fartucha wykończone były obdzierganymi białą nitką zębami, w każdym z nich haftowano jeden motyw, powyżej siedem dużych wzorów, a dalej szlak mniejszych motywów tzw. <i>rzucanek</i>. W efekcie wyszycia pokrywały prawie całą powierzchnię tkaniny. Czwarty brzeg fartucha podwijano, a przewleczona przez tunelik tasiemka umożliwiała jego przymarszczenie.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.25.jpg)
Strój panieński, pocztówka, własność prywatna
Na wierzchnią spódnicę zakładano fartuch. W tym regionie terminu zapaska używano rzadko i w odniesieniu do odzieży roboczej. Fartuch odświętny musiał być tej samej długości co i spódnica, a jego szerokość wynosiła około trzech metrów, choć przysłaniał jedynie przód i boki spódnicy. Fartuchy do stroju paradnego były zawsze tiulowe i zdobione białym haftem o motywach roślinnych. Jeden szerszy i dwa węższe brzegi fartucha wykończone były obdzierganymi białą nitką zębami, w każdym z nich haftowano jeden motyw, powyżej siedem dużych wzorów, a dalej szlak mniejszych motywów tzw. rzucanek. W efekcie wyszycia pokrywały prawie całą powierzchnię tkaniny. Czwarty brzeg fartucha podwijano, a przewleczona przez tunelik tasiemka umożliwiała jego przymarszczenie.
![Chustka tiulowa, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Elementem ubioru panieńskiego była noszona na gorset kwadratowa tiulowa chustka, o wymiarach około 150x150 cm. Jej dwa boki wykończano mniejszymi zębami, a dwa (widoczne po złożeniu) większymi. Brzegi zębów obdziergane były białą nitką. Chusty zarzucano na ramiona, okrywały prawie całą postać. Przed założeniem składano je po przekątnej i dlatego haftowano głównie tę trójkątną, widoczną część Haftowane było zwykle pięć lub sześć dużych motywów.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.26.jpg)
Chustka tiulowa, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Elementem ubioru panieńskiego była noszona na gorset kwadratowa tiulowa chustka, o wymiarach około 150x150 cm. Jej dwa boki wykończano mniejszymi zębami, a dwa (widoczne po złożeniu) większymi. Brzegi zębów obdziergane były białą nitką. Chusty zarzucano na ramiona, okrywały prawie całą postać. Przed założeniem składano je po przekątnej i dlatego haftowano głównie tę trójkątną, widoczną część Haftowane było zwykle pięć lub sześć dużych motywów.
![Mała chustka tiulowa, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Ponieważ uważano, że kobieta nie powinna pojawiać publicznie z pustymi rękami, trzymała zwykle w prawej dłoni różaniec lub książeczkę do nabożeństwa, a najczęściej złożoną dwukrotnie po przekątnych chusteczkę.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.27.jpg)
Mała chustka tiulowa, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Ponieważ uważano, że kobieta nie powinna pojawiać publicznie z pustymi rękami, trzymała zwykle w prawej dłoni różaniec lub książeczkę do nabożeństwa, a najczęściej złożoną dwukrotnie po przekątnych chusteczkę.
![Haft na małej chustce tiulowej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Mała chusteczka była wykonana najczęściej z tiulu, a niekiedy batystu. Jej boki wykańczano obdzierganymi, białą nitką ząbkami, a hafty rozmieszczano na narożach lub na jednej trójkątnej części powstałej po złożeniu chusteczki po przekątnej.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.28.jpg)
Haft na małej chustce tiulowej, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Mała chusteczka była wykonana najczęściej z tiulu, a niekiedy batystu. Jej boki wykańczano obdzierganymi, białą nitką ząbkami, a hafty rozmieszczano na narożach lub na jednej trójkątnej części powstałej po złożeniu chusteczki po przekątnej.
![Szal tzw. <i>łoktusza</i><b> </b>Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Szal zwany <i>łoktuszą </i>miał od 40 do 70 cm szerokości i długość około trzech metrów. Jego wszystkie cztery boki wykończone były ząbkami obdzierganymi białą nitką<i>. Łoktuszę</i> zarzucano na ramiona tak, że przysłaniała kark, plecy i ramiona, a przełożona przez ręce w okolicach łokci opadała swobodnie na spódnicę.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.29.jpg)
Szal tzw. łoktusza Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Szal zwany łoktuszą miał od 40 do 70 cm szerokości i długość około trzech metrów. Jego wszystkie cztery boki wykończone były ząbkami obdzierganymi białą nitką. Łoktuszę zarzucano na ramiona tak, że przysłaniała kark, plecy i ramiona, a przełożona przez ręce w okolicach łokci opadała swobodnie na spódnicę.
![Szal tzw. <i>łoktusza</i>,<b> </b>Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Haftem zdobiono jedynie te partie <i>łoktuszy</i>, które widoczne były po jej założeniu, a więc oba krótsze boki i jeden z szerokich.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.30.jpg)
Szal tzw. łoktusza, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Haftem zdobiono jedynie te partie łoktuszy, które widoczne były po jej założeniu, a więc oba krótsze boki i jeden z szerokich.
![Żywczanka, pocztówka, seria „Wiejskie piękności”, mal. Piotr Stachowicz, wyd. Salon Malarzy Polskich w Krakowie, własność prywatna
<i>Łoktusza</i> była elementem stroju mężatki, noszonym jednak tylko wtedy gdy kobieta przywdziewała gorset.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.31.jpg)
Żywczanka, pocztówka, seria „Wiejskie piękności”, mal. Piotr Stachowicz, wyd. Salon Malarzy Polskich w Krakowie, własność prywatna
Łoktusza była elementem stroju mężatki, noszonym jednak tylko wtedy gdy kobieta przywdziewała gorset.
![Wstążka zdobiąca tył czepca, Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Noszone przez Żywczanki wstążki, tzw. <i>faborki</i>,<i> </i>były najczęściej jedwabne, gładkie, o wzorach kwiatowych lub w kratę, szerokie na około 25 cm. Używano ich w trojaki sposób: ułożone w zakładki i kokardę zdobiły tył czepka, przywiązywane do korali i związane w kokardę opadały na plecy, sięgając niekiedy aż do brzegu spódnicy lub służyły do przysłaniania złączenia koszuli lub <i>półkoszulka</i> z kryzą.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.32.jpg)
Wstążka zdobiąca tył czepca, Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Noszone przez Żywczanki wstążki, tzw. faborki, były najczęściej jedwabne, gładkie, o wzorach kwiatowych lub w kratę, szerokie na około 25 cm. Używano ich w trojaki sposób: ułożone w zakładki i kokardę zdobiły tył czepka, przywiązywane do korali i związane w kokardę opadały na plecy, sięgając niekiedy aż do brzegu spódnicy lub służyły do przysłaniania złączenia koszuli lub półkoszulka z kryzą.
![Panna z Żywca , pocztówka, własność prywatna
W wypadku gdy wstążki służyły do przysłaniania złączenia koszuli lub <i>półkoszulka</i> z kryzą wiązano je na piersiach także w kokardę tyle tylko, że wtedy zwisające końce były krótkie. Kolorystyka wstążek nie była przypadkowa najczęściej stosowano zasadę, że były one w tym samym kolorze co i reszta ubioru. Miejscowa moda dozwalała także na noszenie do spódnicy białej wstążek niebieskich, do zielonej różowych lub czerwonych, do czerwonej zielonych.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.33.jpg)
Panna z Żywca , pocztówka, własność prywatna
W wypadku gdy wstążki służyły do przysłaniania złączenia koszuli lub półkoszulka z kryzą wiązano je na piersiach także w kokardę tyle tylko, że wtedy zwisające końce były krótkie. Kolorystyka wstążek nie była przypadkowa najczęściej stosowano zasadę, że były one w tym samym kolorze co i reszta ubioru. Miejscowa moda dozwalała także na noszenie do spódnicy białej wstążek niebieskich, do zielonej różowych lub czerwonych, do czerwonej zielonych.
![Korale prawdziwe. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Jedyna noszona przez żywczanki biżuteria to korale prawdziwe, spośród których najwyżej ceniono jaskrawoczerwone. Zwykle naszyjnik składał się z trzech lub czterech krótkich, otaczających szyję sznurków. Paciorki nawlekane były zgodnie z zasadą, że pośrodku znajdował się największy koralik. Końce naszyjnika związywano wstążką.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.34.jpg)
Korale prawdziwe. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Jedyna noszona przez żywczanki biżuteria to korale prawdziwe, spośród których najwyżej ceniono jaskrawoczerwone. Zwykle naszyjnik składał się z trzech lub czterech krótkich, otaczających szyję sznurków. Paciorki nawlekane były zgodnie z zasadą, że pośrodku znajdował się największy koralik. Końce naszyjnika związywano wstążką.
![Czółenka tzw. <i>łódki</i>, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Powszechnie noszonym obuwiem były w Żywcu czółenka - <i>łódki</i>, czyli głęboko wycięte, osłaniające tylko stopę, niesznurowane pantofle kobiece, na niewielkim, słupkowym obcasie. Wykonywano je z aksamitu, jedwabiu, atłasu, adamaszku, niekiedy skóry. Ich ozdobą była kokarda z jedwabnej lub skórzanej wstążki w tym samym kolorze co i pozostała część buta. Panny nosiły zwykle białe <i>czółenka</i>, mężatki dobierały je do koloru spódnicy.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2021%2F10%2F3.35.jpg)
Czółenka tzw. łódki, Żywiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. K. Wodecka
Powszechnie noszonym obuwiem były w Żywcu czółenka - łódki, czyli głęboko wycięte, osłaniające tylko stopę, niesznurowane pantofle kobiece, na niewielkim, słupkowym obcasie. Wykonywano je z aksamitu, jedwabiu, atłasu, adamaszku, niekiedy skóry. Ich ozdobą była kokarda z jedwabnej lub skórzanej wstążki w tym samym kolorze co i pozostała część buta. Panny nosiły zwykle białe czółenka, mężatki dobierały je do koloru spódnicy.