W stroju wilanowskim haftem zdobiono jedynie koszule kobiece i chusty czepcowe. Był to haft w całości wykonany jednym ściegiem – łańcuszkiem, najczęściej w kolorze czarnym, niekiedy ciemnobrązowym. Według tradycyjnych przekazów wzory na to wyszycie zaczerpnięto z żelaznych, wykutych przez kowali, ogrodzeń pałacu wilanowskiego.

Koszule kobiece ozdabiano umieszczając haft na dolnej części przyramka i górnej części rękawa, a niekiedy na mankietach – falbance, która wykańczała rękawy. We wszystkich przypadkach motyw tworzyły powtarzające się rytmicznie różnorodne stylizowane kwiaty, zakomponowane w lustrzanym odbiciu.

Na chuście czepcowej haft umieszczano zawsze w jednym narożu, widocznym po wywiązaniu chusty w czepiec. Mniejsze motywy umieszczano niekiedy także na dwóch narożach chusty, zawsze wolny od haftu był natomiast róg niewidoczny po jej wywiązaniu. Motyw haftu na chustach miał zawsze formę tzw. drzewka życia – symbolu odnawialności życia, nieśmiertelności tudzież zmartwychwstania oraz niezmienności cyklu rocznego.

Elżbieta Piskorz-Branekova