Sieradzanka w tzw. chuście tureckiej, 1955 r. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. K.Wecel
Ważnym okryciem ale również nakryciem i ozdobą głowy były chustki. Noszono wełniane, kolorowe chusty pochodzenia fabrycznego w kwiaty lub we wzory tureckie. Jedwabnicami złożonymi po przekątnej i skręconymi obwiązywano czepce tzw. kopki. Pluszówkami okrywały się bogatsze kobiety w chłodniejsze dni. Noszono również chusty wełniane, jednokolorowe lub w kratę wyrabiane w Pabianicach i Zduńskiej Woli.
Fragment wyzłacanej chustki, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Bardzo charakterystyczne noszone tylko w dni świąteczne były chustki wyzłacane, o wzorze o układzie pasowym, w których na czerwonym tle występował haft warsztatowy, kostkowy ręczny, w kolorze żółtym o odcieniu złotym.
Strój kobiecy z wyzłacaną chustką, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelu A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Sieradzanka w chuście ozdobionej ręcznym barwnym haftem, 1955 r. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. K. Wecel
Chustki domowej roboty szyto z różnobarwnych tkanin, czasami haftowano w jednym rogu a brzegi ozdabiano frędzlami.
Czepiec kopka-haft na tiulu, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Czepce sieradzkie można podzielić na trzy grupy: kopki, okrągłe oraz rąbki. Najbardziej charakterystyczne były czepce zwane kopkami. Składały się z dużej, tiulowej, haftowanej główki ściągniętej z tyłu sznureczkiem, tworzącej charakterystyczny baniasty kształt. Przednią część zdobiła również tiulowa falbanka przylegająca do czoła. Całość czepca przewiązana była wokół głowy jedwabnicą. Czepki okrągłe miały duże tiulowe czółko czyli okrągłe denko, wokół którego ułożone były falbanki. Noszono je odchylone na tył głowy tak, że widoczne były uszy. Z przodu miały doszyte długie tiulowe szarfy zawiązane na kokardę i z puszczone na piersiach. Czepce rąbkowe czyli falbanki, noszone były zimą pod chustki tureckie.
Korona - strój głowy panny młodej, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów .Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Mankiet koszuli z szydełkową koronką, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Koszule Sieradzanek miały krój przyramkowy. Szyte były z cienkiego i dobrze wybielonego, lnianego płótna samodziałowego. Przy kołnierzyku, mankietach i przyramkach miały bardzo starannie ułożone marszczenia. Ozdabiane były szydełkową koronką, niekiedy układającą się w falbankę przy mankietach i kołnierzyku. Kołnierzyki często zastępowano ozdobną kryzą.
Wełniak, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
W końcu XIX w. noszono wełniaki zwane burokami, o szerokim czerwonym tle i wąskich paskach, najczęściej zielonych lub czarnych. Krój ich składał się ze spódnicy oraz stanika – tzw. sznurówki. Spódnica wykonana była z samodziałowej tkaniny wełnianej, długości około 3-4 metrów, suto marszczonej w pasie, do której doszywano stanik z samodziałowych lub fabrycznych tkanin najczęściej w kolorze zbliżonym do spódnicy. W okolicach Ldzania i Dobronia noszono wełniaki o spódnicy z czerwonej samodziałowej tkaniny układanej w drobne fałdki, które odpowiednio zaprasowane tworzyły u dołu plisowaną falbankę oraz stanika z czarnego aksamitu. Wełniak zapinany był na całej długości na guziczki, często u dołu podwójne, ozdobione czarnymi pętelkami.
Zestaw kolorystyczny wełniaka i zapaski, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Strój sieradzki – letnie sukienki, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelach A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Równolegle z wełniakami noszone były letnie sukienki zwane stónikami o kroju jak wełniaki, uszyte z fabrycznych, kolorowych, wełnianych tkanin, których staniki były bogato zdobione marszczeniami i zakładkami tzw. wodami.
Fragment stanika w tzw. wody, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Sieradzanka w letniej sukience. Kamionacz, pow. Sieradz, Ziemia 1912, nr 50 s.847, fot. ze zbiorów St. Graevego
Sieradzanka w tzw. letniej sukience, Sieradzkie, 1957 r. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. K. Wecel
Letnie sukienki szyto z jednokolorowych wełenek: zielonych, czerwonych, różowych, niebieskich, kaszmirów w kwiatki lub kretonów. Staniki do tych sukienek były bogato zdobione marszczeniami, zakładkami i tzw. wodami czyli rodzajem ozdobnych zaszyć.
Stanik letniej sukienki ozdobiony tzw. wodami, Sieradzkie, 1957 r. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi ,fot. K. Wecel
Zdobienia staników tzw. wody to umiejętność krawiecka, którą nie wszystkie kobiety na wsi posiadały. Na przody stanika z wodami potrzebna była podwójna ilość tkaniny w porównaniu ze zwykłym. Wody każda krawcowa komponowała według swojego pomysłu. W pierwszym etapie następowało odpowiednie ułożenie tkaniny, następnie sfastrygowanie jej i dopiero ozdobne zaszywanie. W ten sposób powstawała fakturowa tkanina z określoną, zgeometryzowaną strukturą. Zdarzało się, że nici do zaszyć używano kolorowych co uatrakcyjniało wzór powstały z udrapowanej tkaniny.
Stanik letniej sukienki ozdobiony tzw. wodami, Sieradzkie, 1957 r. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi ,fot. K. Wecel
Stanik letniej sukienki ozdobiony tzw. wodami, Sieradzkie, 2018 r., fot. A. Woźniak
Współcześnie szyte letnie stroje sieradzkie bardzo często naśladują wzornictwo tradycyjne. Krawcowe odtworzyły technikę wykonywania wód na tkaninie i szyją tego typu sukienki na zamówienie.
Stanik letniej sukienki ozdobiony tzw. wodami, Sieradzkie, 2018 r., fot. A. Woźniak
Stanik letniej sukienki ozdobiony tzw. wodami, Sieradzkie, 2018 r., fot. A. Woźniak
Stanik letniej sukienki ozdobiony tzw. wodami, Sieradzkie, 2018 r., fot. A. Woźniak
Stanik letniej sukienki szyto przeważnie na karczku. Kompozycja zaszyć ułożona była szlakowo, pomiędzy podwójnymi rzędami poziomych, fantazyjnie układających się fakturowo w rozety zaszyć. Zaszycia wykonywano kolorowymi nićmi, a pomiędzy znajdowały się pionowo ułożone kontrafałdki lub plisy. Stanik doszywano do spódnicy w pasie.
Zapaska samodziałowa, Sieradzkie. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Zapaski do pasa (fartuchy) były dwojakiego rodzaju: samodziałowe wełniane i z tkanin fabrycznych.
Fragment zapaski samodziałowej, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Najstarsze samodziałowe zapaski noszone były na co dzień i od święta. Szyte były z pasiaka, którego tło było czerwone, zielone, lub granatowe, z cienkimi paseczkami, ożywianymi z biegiem lat przetykaniem.
Fartuch ozdobiony ręcznym, barwnym haftem, Sieradzkie, okres międzywojenny Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Fartuchy z fabrycznych tkanin alpakowych, batystowych tzw. marynusowych, miały brzegi często obszywane kolorowymi nićmi lub koronką, ozdobione były zakładkami a w okresie międzywojennym dolny brzeg i boki zaczęto zdobić haftem wielobarwnym, kwiatowym układającym się szlakowo tworzącym girlandy wzdłuż brzegów.
Kolorystyka i hafty – fartuchy, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak
Strój kobiecy, typowy zestaw kolorystyczny, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi Dobór zabytków i aranżacja na modelu A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Zapaski naramienne różniły się wielkością od tych noszonych do pasa. Miały około 200 cm szerokości i około 80 cm długości, a ponad to wszywane były w szerszy pasek.
Strój kobiecy, odmiana z Dobronia, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelu A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Zapaski do odziewu (naramienne) szyto, podobnie jak zapaski do pasa, z samodziałowych tkanin wełnianych o tle czerwonym i pojedynczych wąskich paskach czarnych, fiołkowych, zielonych i granatowych.
Kaftan z ogonem – przód, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Kaftany z ogonem wywodzą swoją nazwę od kroju pleców dłuższych od przodów, półkoliście wyciętych w formie ogona.
Kaftan z ogonem – zapięcia na pętelki, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelu A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Kaftany z ogonem szyto najczęściej z czerwonego wełnianego samodziału, bez kołnierzyka i zapinano na czarne pętelki, które zahaczano przemiennie na naszyte z dwóch stron przodów guziczki.
Kaftan z ogonem – ozdobne naszycia z aksamitek, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Kaftany sieradzkie ozdabiane były czarnymi aksamitkami, naszytymi, na przodach, rękawach i wzdłuż brzegów.
Kaftan – mamelka, Sieradzkie, przełom XIX i XX w. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Kaftany zwane mamelkami lub kaftanami z peleryną były noszone na przełomie XIX i XX w. przez zamożniejsze kobiety. Szyte były z czarnego lub granatowego sukna o skomplikowanej formie. Posiadały szeroki sfałdowany kołnierz przypominający pelerynkę oraz długą sfałdowaną baskinkę ułożoną w fałdy. Ozdobę ich stanowiło zapięcie na dwa rzędy metalowych guziczków, które naszyte były również wokół pasa.
Sieradzanki w strojach, Sieradzkie, 1957 r. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. K.Wecel
W okresie międzywojennym modne stały się kaftany, które zakładano do samodziałowych kiecek. Na przełomie XIX i XX w. kaftany z ogonem szyto z samodziałów, a mamelki z sukna. Natomiast modne w okresie międzywojennym kaftany o prostym kroju ozdobione zaszyciami i zakładkami szyto już z tkanin fabrycznych, jednobarwnych. Często noszono je poza domem, również na co dzień.
Sieradzanka. Biskupice, pow. Sieradz, Ziemia 1913,nr 50 s.809, fot. ze zbiorów St. Graevego
W Sieradzkiem noszono naszyjniki z prawdziwego korala oraz jego imitacji, a także bursztyny, zarówno prawdziwe jak i sztuczne, z medalikami oraz krzyżykami. W latach 50. rozpowszechniły się szklane dyntki w różnych kolorach. Do korali dowiązywano wstążki, spuszczane na plecy lub ramiona.
Trzewiki kobiece, Sieradzkie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Najstarszym obuwiem były trzewiki robione ze skóry juchtowej o długich cholewkach i wysokich obcasach, które niekiedy ozdabiano mosiężnymi gwoździkami. W okresie międzywojennym rozpowszechniły się czółenka – płytkie buciki zapinane z boku na guziczek.
Dożynki to okazja do zaprezentowania strojów, Sieradzkie, 1999 r. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Sieradzanki we współcześnie uszytych strojach podczas procesji Bożego Ciała, Sieradz 2018 r., fot. A. Woźniak
Sieradzanka we współcześnie uszytym stroju podczas procesji Bożego Ciała, Sieradz 2018 r., fot. A. Woźniak
Sieradzanka we współcześnie uszytym stroju podczas procesji Bożego Ciała, Sieradz 2018 r., fot. A. Woźniak