Strój łęczycki

Czepiec, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Najstarsze łęczyckie czepce to kopki. Podobne były do tych jakie noszono w Sieradzkiem. Wykonywano je z tiulu, z haftowanymi dużymi główkami, ściągnięte z tyłu głowy tworzyły falbankę. Z przodu miały fryzkę – rodzaj kryzy ułożonej przy pomocy słomek w równe nakrochmalone karby.

Sposób wiązania jedwabnicy na czepcu, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Kopkę przewiązywano nad czołem jedwabnicą.

Czepiec, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Czepce kwaterowe z bandażami miały podobny krój jak kopki. Szyte były również z tiulu, ale główka podzielona była przy pomocy haftów lub wstawek koronkowych na równoległe szlaki. Doszywano do nich bandaże, czyli rodzaj haftowanych wstążek.

Półczepce, Łęczyckie, początek XX w. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy, fot. A. Woźniak

W okresie międzywojennym weszły w modę półczepce o kroju wąskiego ozdobionego paska z doszytymi bandażami. Różniły się od tych z innych regionów tym, ze miały kwiatek nie pośrodku, ale z lewej strony.

Sposób noszenia półczepca, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Różne rodzaje chustek noszonych przez kobiety w Łęczyckim. Dobór zabytków i aranżacja na modelkach A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki

Chustka – jedwabnica, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Jedwabnice ,chustki w kwiaty, wykonywane dwustronnie na maszynach żakardowych noszone były do czepców. Lewa strona była negatywem prawej. Najpopularniejsze były te w kolorach fioletowym, bordowym i amarantowym w zielone kwiaty.

W chuście tureckiej, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Chusty tureckie, zwane również francuskimi, o stylizowanych motywach wschodnich, były kwadratowe o wymiarach 160x160 cm lub 190x190 cm. Robiono je techniką żakardową. Miały osnowę bawełnianą a wątek wełniany. Posiadały tło białe, czerwone, żółte lub czarne, środek we wzory tureckie oraz bordiurę w różnych kolorach w poprzeczne prążki. Noszono je na głowie lub ozdobnie na ramionach.

Chusta kamelowa w zęby, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Charakterystyczne tylko dla stroju łęczyckiego były chusty kamelowe. Ich nazwa pochodzi od białej lub czarnej wielbłądziej wełny, z której były wykonywane [z ang. Camel – wielbłąd, Camel hair – wełna wielbłądzia].

Chusty kamelowe w zęby, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Gładki środek, wykonany szydełkiem, okolony był misternie wykonaną koronką w dwóch wzorach: w tzw. pawie oczka i w zęby, zrobioną szydełkiem przy pomocy widełek – zaokrąglonego drutu.

Chusta kamelowa w pawie oczka, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Sposób wykonywania koronki do chusty kamelowej szydełkiem przy pomocy widełek. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. K. Eckert

Do wykonania jednej chusty kamelowej potrzeba było pół kilograma przędzy. Wykonywane były przez tzw. „chuściory”, na zamówienie zamożnych osób.

Broszka do spinania chusty kamelowej, łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Broszka do spinania chusty kamelowej, łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Chusta barankówka, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Barankówki to duże, grube chusty, będące zewnętrznym okryciem. Były wełniane, o pętelkowej fakturze baranka, W ciemnych kolorach: tu na czarnym tle fioletowo – zielona krata.

W chuście pluszówce, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy, fot. A. Woźniak

Wszystkie rodzaje chustek, Łęczyckie, okres międzywojenny. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Haft na rękawie koszuli kobiecej, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy, fot. A. Woźniak

Koszule kobiece składały się z dwóch zasadniczych części: górnej zwanej ciołkiem, szytej z lepszego gatunku płótna i dolnej zwanej nadołkiem. Miały krój poncho, przyramkowy lub karczkowy.

Haft na mankiecie koszuli kobiecej, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy, fot. A. Woźniak

Świąteczne koszule przy kołnierzyku i mankietach ozdobione były szydełkową koronką lub skromnym haftem krzyżykowym bądź łańcuszkowym w kolorze zielonym albo czerwonym. Uzupełnieniem koszuli była nakładana kryza uszyta z białego perkalu lub batystu, wykończona ręcznie wykonaną koronką.

Różne rodzaje wełniaków noszonych w Łęczyckim, XX/XX w., okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Wełniak z przyszytym kaftanem, Łęczyckie, początek XX w. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Na koszule wkładano wełniaki. Ich krój składał się z dwóch części: spódnicy oraz stanika, a w parafii Tumskiej również z doszywanego kaftana.

Wełniak, Łęczyckie, początek XX w. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Spódnice szyto zawsze z tkaniny samodziałowej, natomiast staniki mogły być zarówno z samodziału jak i z tkanin fabrycznych: flaneli, kretonu lub wełenki.

Wykończenie pod szyją w wełniaku, Łęczyckie, początek. XX w. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Jednobarwne samodziały na wełniaki były w kolorze zielonym, czerwonym i amarantowym, zwanym również biskupim.

Wykończenie rękawa w wełniaku, Łęczyckie, początek. XX w. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Zapięcie z przodu w wełniaku, Łęczyckie, początek XX w. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Układ pasków w wełniaku, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy . Fot. A. Woźniak

Tkaniny miały czarne i zielone paski na czerwonym tle. Z czasem gama kolorów rozszerzyła się, tworząc nowe, symetryczne i asymetryczne układy kolorystyczne: fioletowe, niebieskie i żółte.

Wykończenie szczoteczkądołu wełniaka, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Samodziałowe wełniaki oraz spódnice z wełnianych tkanin fabrycznych u dołu wykańczano przyszytym wzdłuż brzegów sznureczkiem lub czarną szczoteczką w celu zabezpieczenia wełny przed wytarciem.

Podszycie listwą, czyli płócienną tkaniną dołu wełniaka, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Wełniaki od dołu podszywano listwą z tkaniny, często bawełnianej w celu wzmocnienia i odpowiedniego ułożenia się spódnicy.

Zapaska do pasa, raport, Łęczyckie, okres międzywojenny. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, rys. H. Czurkowa

Zapaski do pasa w łęczyckim nazywano fartuchami i szyto z tkanin samodziałowych. Najstarsze miały tło czerwone lub zielone z pojedynczymi paskami: czarnymi, czerwonymi lub zielonymi.

Układ pasków w wełniaku, Łęczyckie, początek XX w. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Cechą charakterystyczną łęczyckich wełniaków jest układ pasków, które układały się nie tylko w pionie, ale i poziomo.

Zdobienie fartucha, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy, fot. A. Woźniak

Zapaski z tkanin fabrycznych szyte były z dwóch lub trzech półek tkaniny, którą marszczono i wszywano w pasek. U dołu miały często falbankę. Ozdabiano je haftem, mereżkami u dołu i często w miejscach łączenia tkaniny wszywano koronki.

Zdobienie fartucha, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy, fot. A. Woźniak

Fartuchy zakładano zależnie od wieku: starsze kobiety nosiły czarne alpagowe i satynowe, młoduchy białe i różowe, młode mężatki białe, kremowe, zielone, niebieskie.

Stroje łęczyckie, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy, fot. A. Woźniak

Zapaski do odziewu pełniły rolę okrycia wierzchniego. Zakładano je na ramiona, a w niepogodne dni zarzucano na głowę. Były większe od tych do pasa, o wymiarach 180 na 200cm. Miały czerwone tło a paski w kolorach zielonym i czarnym. Kolorystyka ich z czasem się rozszerzyła o nowe barwy między innymi buraczkowy, liliowy, granatowy i żółty. Zawiązywano je na kolorowe skręcone wełniane troczki, często zakończone pomponikami.

Zestaw kolorystyczny wełniaka, zapaski do pasa i wełniaka na odziew, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy, fot. A. Woźniak

Zestaw kolorystyczny wełniaka i zapaski do pasa, Łęczyckie, początek XX w. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Zestaw kolorystyczny wełniaka i zapaski do pasa, Łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy, fot. A. Woźniak

Kaftan okrąglak, łęczyckie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Nazwa tego rodzaju kaftanów pochodzi od  zaokrąglonego kroju tyłu. Krój kaftana składał się z dwóch przodów z podkrojem na szyję, półokrągłego tyłu i dwóch wszytych, prostych rękawów. Okrąglaki szyto z fabrycznych tkanin wełnianych, czarnych lub granatowych, na podszewce. Zapinane były na pętlice wykonane z czarnego sznurka, które zahaczano na dwa rzędy guzików. Miały one ozdobne naszycia, wykonane z aksamitu, pluszu lub sztucznego baranka, które biegły wzdłuż brzegów przodu.

Kaftan dulit, Łęczyckie, początek XX w. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Kaftany w regionie łęczyckim kobiety zakładały na koszulę i wełniak. Noszono dulity, okrąglaki, wcinaki oraz bluzki. Dulity wywodziły się z mody mieszczańskiej i nosiły je tylko bogate gospodynie. Szyto je z fabrycznych tkanin sukiennych, przeważnie granatowych. Krój ich był skomplikowany, składał się z dwóch prostych przodów z wyłożonymi klapkami i tyłu złożonego z symetrycznie ułożonych ośmiu klinów, mocno zwężających się w pasie i rozkloszowanych na biodrach. Rękawy były dopasowane do kształtu ręki zaszewkami a u dołu miały doszyte z dwóch części mankiety. Ozdabiano je beżową aksamitką, naszytą wzdłuż brzegów, na przodach, klapkach oraz mankietach. Na przodach, wzdłuż zapięcia i mankietach miały przyszyte ozdobnie drobne, blaszane guziczki w kolorze miedzi.

Strój łęczycki, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. A. Woźniak

Dulity to rodzaj kaftanów, których nazwa pochodzi z języka francuskiego. Stanowiły element stroju zaczerpnięty z mody miejskiej. Szyte były z kupnego, ciemnego lub jasnogranatowego sukna. Ich krój był skomplikowany z powodu dużej ilości kawałków tkaniny łukowato wyciętych dla dopasowania w talii i  tworzących z tyłu charakterystyczną falbankę. Posiadały duży okrągły kołnierz, z przodu zapinane były na drobne, blaszane guziki w kolorze złotawym, które ozdabiały również mankiety. Swoim wyglądem przypominały sieradzkie mamelki lub kujawskie kabaty z peleryną.

Kaftan dulit, widok rozkloszowania w pasie, Łęczyckie, początek XX w. e zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Sposób zdobienia kaftana dulita , Łęczyckie, początek XX w. e zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki

Kaftan wzorowany na modzie miejskiej, Topola, Łęczyckie, pocz. XX w. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy. Fot. Wł. Pohorecki

Kaftan wzorowany na modzie miejskiej - tył, Topola, Łęczyckie, pocz. XX w. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy. Fot. Wł. Pohorecki

Kaftan wzorowany na modzie miejskiej, Topola, Łęczyckie, pocz. XX w. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy. Fot. Wł. Pohorecki

Kaftany i bluzki były zróżnicowane. Miejscowe krawcowe szyjąc na zamówienie musiały uwzględniać indywidualny gust klientek. W okresie międzywojennym weszły w modę kaftany wzorowane na modzie miejskiej. Szyto je z cienkiej wełenki fabrycznej w stonowanych kolorach: szarym, granatowym, zielonym. Krój składał się z wielu elementów: plecy skrojone były z ułożonych symetrycznie klinów, wciętych w pasie i tworzących falbankę. Z przodu krój był skomplikowany i miał fantazyjnie naszytą nakładkę w kształcie trapezu. Całość zdobiły pasmanterie, gipiury i guziczki (często perłowe) podkreślające krój i sylwetkę kobiety. Kaftany noszone były do wełniaków, na które zakładano fartuch szyty często z fabrycznej tkaniny.

Kaftan wzorowany na modzie miejskiej, Topola, Łęczyckie, pocz. XX w. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy. Fot. Wł. Pohorecki

Kaftany noszone w okresie międzywojennym do wełnianych samodziałowych spódnic, miały często bardziej skomplikowany krój niż kaftany miejskie. Podobnie było z ich zdobnictwem: wszelkiego rodzaju naszycia w formie plis, skosów czy wód, wymagały dużych umiejętności rękodzielniczych. Krawcy i krawcowe wiejscy, zanim pojawiły się maszyny do szycia, wykonywali wszystkie prace ręcznie, używając igły, naparstka i nożyc (nie zawsze mieli żelazko i miarkę).

Gipiurowe naszycie zdobiące mankiet kaftana, Topola, Łęczyckie, początek XX w. Ze zbiorów Muzeum w Łęczycy, fot. Wł. Pohorecki

Buty kobiece, Łęczyckie, okres międzywojenny Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, rys. H. Czurkowa

Powszechne były trzewiki z czarnej juchtowej skóry, podbite podkówkami na obcasach. Zamawiano je u szewca na tzw. stalunek. Sznurowane były czarnymi, zielonymi lub czerwonymi tasiemkami

Strój łęczycki, początek XX w. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, rys. H. Czurkowa