Granice ziemi lubuskiej (nazwy tej zaczęto używać powszechnie od 1946 r. na określenie części tzw. Ziem Odzyskanyc, wchodzących najpierw w skład województwa poznańskiego, potem zielonogórskiego, a od 1998 r. lubuskiego) prawie w całości wyznaczają w sposób naturalny rzeki. Od południa i zachodu stanowi je środkowa Odra, od północy dolna Warta, a wschodnią jest Obra, dopływ Warty. Pod względem etnograficznym obszar ten stanowi pomost kulturowy pomiędzy Wielkopolską i Brandenburgią, Pomorzem Zachodnim i Śląskiem.
Nazwę ziemi lubuskiej wywodzi się najczęściej od grodu Lubusza (położonego na lewym brzegu Odry, niedaleko ujścia do niej Warty) lub od zachodniosłowiańskiego plemienia Lubuszan. Tereny te w latach 962-1249 leżały w granicach państwa polskiego lub były podległe władcom czy też administracji polskiej. Od XIII w. zaczęły stopniowo przechodzić pod zwierzchnictwo niemieckie. Pod względem kulturowym pozostały jednak w dużym stopniu wierne swym korzeniom i nie zostały w pełni zdominowane przez niemiecką kulturę. Dopiero wiek XIX przyniósł dla ich polskości drobną, ale pozytywną, zmianę: zostały w granicach państwa pruskiego połączone z Wielkopolską w jedną jednostkę administracyjną. Taki stan rzeczy utrzymał się do 1918 r. Niestety po I wojnie światowej i ustaleniu nowej granicy polsko-niemieckiej nie weszły w skład II Rzeczpospolitej. W granicach Polski znalazły się dopiero po 1945 r.
Ubiór, który dziś nazywamy lubuskim ostał się (noszony szczególnie przez kobiety) we wschodniej części tych ziem: biedniejszej, rolniczej i mniej uprzemysłowionej (okolice Dąbrówki Wielkopolskiej, Zbąszynia, Babimostu, Międzyrzecza). Po II wojnie światowej akcja promocyjna władz PRL (między innymi liczne pocztówki, prezentacja na znaczkach) spowodowała, że zaczął on pełnić rolę stroju reprezentacyjnego, świadczącego o polskości tych terenów, i stał się kostiumem scenicznym zespołów folklorystycznych całej ziemi lubuskiej.
Strój męski na ziemi lubuskiej przestał być powszechnie używany na przełomie XIX i XX w. i został zastąpiony przez odzież miejską. Wpływ na to miało wiele czynników, przede wszystkim fakt, że mężczyźni znacznie częściej opuszczali rodzinne wsie, między innymi wyjeżdżając do sezonowej pracy, służąc w niemieckim wojsku itd. Ubiór tradycyjny w wersji podstawowej, noszonej od święta, składał się z nakrycia głowy, koszuli, gorsu zwanego przodzikiem lub fartuszkiem, kaftana (katanki), sukmany, spodni i obuwia.
Kobiety przywdziewały odzież tradycyjną nieco dłużej. Nosiły ją jeszcze w pierwszych dziesięcioleciach XX w. Na ich ubiór w wersji podstawowej, noszonej od święta, składały się: nakrycie głowy (czepek lub wianek – bukiety), koszula i uzupełniająca ją kryzka, kaftanik (kabat), stanik, chustka noszona na ramionach, spódnica lub szorc (spódnica z doszytym stanikiem), zapaska, obuwie, wstążki i biżuteria.
Elżbieta Piskorz-Branekova
