Hafty w Łowickiem zmieniały się i podlegały różnym modom.

Polskie szycie

Polskie szycie zdobiło odświętne koszule męskie i kobiece, szyte z płótna samodziałowego. Dekorowano nim ich kołnierzyki, mankiety i przyramki, przy czym dłużej stosowano ten rodzaj haftu do zdobienia koszul męskich. Przyjmuje się, że masowo zaczęto go używać od roku 1850. Wyszycie to jest ściśle związane ze strukturą tkaniny i ma zawsze pasowy układ. Wykonywano je stebnówką, łańcuszkiem i ściegami płaskimi, nićmi bawełnianymi o wyraźnych, czystych kolorach. Początkowo stosowano nici białe, czarne i czerwone, a mniej więcej od 1870 r. także żółte, niebieskie i różowe. Wykorzystywano motywy dwojakiego typu: geometryczne i geometryczno-roślinne. Polskie szycie przestało być modne w ostatnich latach XIX w.

Ruskie szycie

Ruskie szycie to haft wykonywany krzyżykiem właściwym. Według tradycji został on, a właściwie technika jego wykonania, przywieziony przez mężczyzn służących w carskiej armii. Zdobił odświętne koszule męskie oraz przodziki (krawaty) i kobiece bielunki, szyte początkowo z samodziału lnianego o wyraźnym splocie, a później także z bawełnianych płócien fabrycznych. Haft ten zaczął być modny w końcu XIX w., przechodził różne fazy i etapy rozwoju, a ostatni okres jego powszechnego używania to lata 1930 – 1935. Początkowo dominowały w nim motywy geometryczne (ułożone pasowo) z pewnymi elementami roślinnymi, a utrzymany był w tej samej kolorystyce, co i polskie szycie. W początkach XX w. wzbogaciła się jego ornamentyka i kolorystyka. W haftach z tego okresu dominują motyw bratka i pąk róży, otoczone drobnymi kwiatkami i listkami. W latach 1920 – 1930 dalej haftowało się bratki, ale już obok rozkwitłej róży, która powoli stawała się centralnym elementem kompozycji (nie zawsze już w formie linearnej). Poszerzeniu uległa także kolorystyka nici, używanych do wyszywania. Ponadto kompozycje kwiatowe wzbogacano monogramami lub całymi sentencjami typu: „Dzień Dobry”, „Szczęść Boże” itp. Ostatni okres, używania ruskiego szycia to czas dużych, wielobarwnych kompozycji w postaci bukietów, girland itp. Dominuje w nich rozkwitnięta róża, w otoczeniu różnych kwiatów, pojawiają się także egzotyczne ptaki o nieco zgeometryzowanych kształtach.

Haft płaski

Haft płaski służył do przystrajania wielu elementów stroju. Używano go do przyozdabiania szytych z bawełnianego płótna męskich koszul oraz przodzików (krawatów) i kobiecych bielunek tudzież chustek. Ponadto ten rodzaj haftu stosowano do wykonywania zdobień na kaftanach, bluzkach, stanikach wełniaka, rękawkach szytych z aksamitu lub innych tkanin, a także na kieckach i zapaskach, a ściślej mówiąc na ich aksamitnych obszyciach. Od 1920 r. wykonywano go powszechnie nićmi bawełnianymi – tzw. muliną, używając przede wszystkim ściegów atłaskowych płaskich (prostego i skośnego). Był to początkowo haft ręczny, a od okresu międzywojennego coraz częściej maszynowy. W tym czasie zaczęła w Łowiczu działać firma Singer, której przedstawiciele sprzedawali maszyny do szycia i uczyli kobiety haftu maszynowego). Kolorystyka tych haftów (niezależnie od tego czy wykonywano je ręcznie czy maszynowo) była bardzo bogata i urozmaicona, ale nie zawsze naturalistyczna. W wyszyciu tym stosowano wyłącznie motywy roślinne. Kompozycje budowano z różnej wielkości kwiatów, przy czym prawie zawsze największym z nich była róża.

Haft richelieu

Haft richelieu zdobił wyłącznie koszule kobiece, szyte z cienkich płócien bawełnianych. Zaczęto go używać około roku 1925. Częstym było, łączenie na jednej koszuli motywów wykonanych kolorowym haftem płaskim (na przyramkach) i białym richelieu (na kołnierzyku i szerokich, niewszytych w mankiety rękawach.

Haft koralikowy

Haft koralikowy zaczął być używany około 1924 r. Zdobiono nim kobiece kaftany, staniki wełniaków, aksamitne obszycia na kieckach i zapaskach, rękawki, a także męskie przodziki (krawaty). Wyszywano go (wykładano) różnokolorowymi, matowymi lub przeźroczystymi koralikami (paciorkami), a w komponowaniu motywów znajdowały zastosowanie te same elementy, co przy hafcie płaskim.

Elżbieta Piskorz-Branekova