Hucuł, XIX/XXw.,W. Szuchiewicz, Huculszczyzna, t. 1, Lwów 1902
Hucuł, XIX/XXw.,W. Szuchiewicz, Huculszczyzna, t. 1, Lwów 1902
Hucuł, okres międzywojenny, fot. M. Sienkowski, Ziemia 1927 r., s. 260
Hucuł w stroju, 2011 r., Huculszczyzna, fot. A. Woźniak
Kapelusz (kresania), początek XX w., Huculszczyzna,Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Kapelusze huculskie były filcowe, w kolorze czarnym. Noszone na co dzień nie miały zdobień, mogły być jedynie obwiązane skręconym sznurem, świąteczne zdobiono kolorowymi sznurkami z wełny. Denko kapelusza było, jak pisał Szuchiewicz, owiązane złocistym galonem, basaman, mosiężną wzorzystą blachą albo różnobarwnymi sznurkami, bajorkiem – rodzajem metalowych, skręconych nici. Współcześnie kapelusze ozdobne noszone są do ślubnych strojów, na specjalne okazje związane z obrzędowością rodzinną lub podczas zorganizowanych wydarzeń, związanych z tradycją. Krój kapeluszy zmienił się: denko jest teraz bardzo sztywne, a wysoka główka niemal całkowicie ozdobiona ułożoną szlakowo wełną w ostrych zestawieniach kolorystycznych np. różowo-biało-czerwoną, świecącymi cekinami i sznurkami. Zmniejszyło się natomiast wywinięcie, które w starych kapeluszach stanowiło duży wywinięty do góry otok; współczesny kapelusz ma małe rondo, również wywinięte do góry.
Koszula męska, 2010 r., Huculszczyzna, Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Noszone w XIX w. koszule męskie szyte były z lnianej tkaniny samodziałowej o kroju podłużnego poncho, z doszywanymi długimi rękawami, wszytymi nad nadgarstkiem w oszewkę, która tworzyła wąski mankiet- tzw. dudy. Pod szyją były wszyte w stójkę. Stójka mogła być zapinana na guziczki lub pozostawiona bez zapięcia. Na piersiach koszula miała rozcięcie, pod szyją zawiązywano ją skręcanymi sznureczkami, zakończonymi często pomponikami. W okresie międzywojennym zaczęto szyć koszule z tkanin bawełnianych, a po II wojnie światowej z tkanin fabrycznych. Współczesne koszule wykonywane są również z tkanin sztucznych.
Koszula męska, okres międzywojenny, Huculszczyzna, Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Koszule męskie z Huculszczyzny zdobione są haftem na stójce wokół szyi, z przodu koszuli, wzdłuż rozcięcia w kształcie prostokąta różnej długości i szerokości, oraz na oszewkach, czyli mankietach.
Koszula męska – współczesna moda, 2011 r., Huculszczyzna, fot. A. Woźniak
Koszule męskie – współczesna moda, 2010 r., Huculszczyzna, fot. A. Woźniak
Haft na koszuli męskiej, 2011 r., Huculszczyzna, fot. A. Woźniak
Spodnie (kraszanyci), tył, okres międzywojenny, Huculszczyzna, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Najstarsze spodnie, jakie noszono na Huculszczyźnie to długie szerokie spodnie z grubego białego płótna zwane porkenyci. Najpopularniejsze jednak, najczęściej opisywane w literaturze etnograficznej i podróżniczej, były szyte z czerwonego sukna tzw. kraszanyci lub czarne. Występowały również spodnie niebieskie, a czasem białe (chołoszni, haczi). Spodnie krojone były z jednej szerokości i długości sukna. Krój składał się z dwóch płatów sukna (nogawic), z przodu gładkich, złożonych i zachodzących na tył, pomiędzy które wszyte były dwa kliny (kłynie): jeden w kształcie trapezu, wszyty z tyłu portek, drugi w kształcie trójkąta, wszyty z przodu. Z przodu nogawice rozdzielał rozpór (koczerha). Do połowy XIX stulecia wszystkie spodnie szyte były do oczkura, czyli pasa,
Pas, okres międzywojenny, Huculszczyzna, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Pasy noszono skórzane, z nabijanymi mosiężnymi ozdobami, lub puncowane, z ozdobnymi mosiężnymi klamrami.
Serdak, sukienne okrycie Hucuła, okres międzywojenny, Huculszczyzna, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Wierzchnim okryciem męskim był serdak – sierak, podobny do noszonej przez naszych górali guni. Był to rodzaj kurtki, uszytej z folowanego sukna samodziałowego, noszonej przez wszystkich górali w całym paśmie Karpat. Na Huculszczyźnie występował w kolorach czerwonym, brązowym i czarnym Miał on swoje nazwy regionalne, zależne od koloru. Np. serdak z ciemnoczerwonego sukna nazywał się kraszeniak lub (w zależności od kroju) bajbarak.. Krój serdaka – sieraka był typu podłużnego poncho, z przyszytymi prostymi rękawami. Po bokach i na przodzie miał wszyte trapezowate kliny, a pod pachami ćwikle. Serdak bez wszytych po bokach klinów przylegał do bioder jak marynarka i nazywał się bajbarak.
Zdobienie serdaka, okres międzywojenny, Huculszczyzna, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Kurtki – serdaki w zależności od wsi były zróżnicowane pod względem zdobnictwa, natomiast sam układ zdobin był podobny. Znajdowały się one na wstawce z przodu i w miejscach jej zszycia (rozmieszczone w układzie pionowym), w połowie wysokości powyżej pasa (w układzie poziomym), na stójce, na wszytych po bokach klinach oraz przy wykończeniu rękawów.
Keptar, zdobiony, bezrękawnik kożuchowy, okres międzywojenny, Huculszczyzna, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Zarówno kobiety, jak i mężczyźni zakładali na koszule keptary, tzn. bardzo bogato zdobione kożuchy bez rękawów. Keptary męskie i kobiece były takie same.
Mieszkańcy Huculszczyzny w keptarach, 2011, Huculszczyzna. Fot. A. Woźniak
Mieszkańcy Huculszczyzny w keptarach, 2011, Huculszczyzna. Fot. A. Woźniak
Filcowe onuce, okres międzywojenny, Huculszczyzna, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Mężczyźni na nogi zakładali trójkątne lub trapezowate, filcowe onuce lub skarpety. Onuce, w widocznych miejscach, były zdobione kolorowym haftem. Owijano nimi stopę i zakładano postoły, przez które przewlekano rzemienie okręcając nimi onuce.
Postoły, kierpce, XIX/XX w., Huculszczyzna, Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Rodzaj obuwia, jakie zakładano był zależny od okresu i pory roku.
Postoły to rodzaj skórzanych kierpców, zawiązywanych na rzemienie. W XIX i na początku XX w. nie były zdobione, zaczęto je zdobić w okresie międzywojennym. Zmienił się też wtedy sposób ich noszenia – były zapinane na pasek. Najstarsze zdobienie to wyciskane w skórze puncowanie, później zaczęto je zdobić nabiciami, podobnymi jak pasy. Wzornictwo zdobień na Huculszczyźnie przenikało się: przenoszono np. ornamenty z pisanek na koszule i odwrotnie. Podobnie zdobienia ze skórzanych pasów przeniknęły na postoły.
Na przełomie XIX i XX w., pod wpływem mody przenikającej z innych środowisk i nowych możliwości rzemieślniczych, mężczyźni zaczęli nosić czoboty – obcisłe, skórzane buty z cholewami, w które wpuszczano spodnie. Miały cholewy ułożone w harmonijkę, a z tyłu nabijane mosiężne ćwieki.
Dziobnia – torba z nabijanymi zdobieniami, okres międzywojenny, Huculszczyzna, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Torby ze skóry, zdobione mosiężnymi elementami nazywano dziobniami. Noszono je na szerokim pasie, przewieszanym na ukos przez piersi. Torby skórzane były używane przez mężczyzn, głównie podczas wypraw do miasta. Noszono w nich pieniądze, fajkę, tytoń i prowiant. W latach 30. XX w., takie torby były popularną pamiątką przywożoną z Huculszczyzny.
Laska (kełef), okres międzywojenny, Huculszczyzna, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Laskę zakończoną mosiężnym toporkiem, ozdobionym puncowaniami i rytami nazywano na Huculszczyźnie kełefem.
Laska (kełef), okres międzywojenny, Huculszczyzna, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Laska (pałycia), okres międzywojenny, Huculszczyzna, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Pałycią nazywano laskę zakończoną okrągłą, mosiężną kulą, zdobioną także mosiężna blachą o różnorodnych wzorach, wycinanych lub puncowanych.