Uczestnicy uroczystości, Święto Stroju Ludowego, 1932 r., ze zbiorów Muzeum Etnograficznego Odział Muzeum Narodowego we Wrocławiu
W izbie, Martin Guhn, płótno, olej, 1926 r., ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Jaworze, fot. F. Grzywacz. Fotografię udostępniło wydawnictwo Edytor.
Rogatywka (tchórzówka) to czapka z daszkiem, który noszono opuszczony lub podwinięty do góry lub bez daszka, uszyta z granatowego lub czarnego sukna, niekiedy z denkiem dwukolorowym. Tworzą ją cztery kliny (w miejscu ich zszycia mocowany był niekiedy pomponik na sznureczku), posiada kwadratowe denko o czterech rogach, usztywnione tekturą i wzmocnione drutem. Otok rogatywki (często z czarnego, psiego futra), okala czapkę (bez daszka jeśli ta go posiada) i może być opuszczany w razie potrzeby na kark i uszy. Rogatywka to nakrycie głowy o starszej proweniencji noszone głównie do kaftana (kabatka).
Kapelusz filcowy, ze zbiorów Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego w Kamiennej Górze, fot. F. Grzywacz. Fotografię udostępniło wydawnictwo Edytor.
Do stroju odświętnego, pod koniec XIX w. i później, zakładano cylinder. Wykonany był on najczęściej z atłasu, rzadziej z aksamitu lub filcu. Miał główkę w kształcie walca, która mogła być lekko poszerzona w części górnej i wąskie rondo. Ponadto używano kapeluszy filcowych (tzw. kani) o różnym kształcie, najczęściej z cylindryczną główką. Główki, zarówno cylindrów jak i innych kapeluszy, opasywano czarną, a niekiedy kolorową rypsową wstążką.
Młoda para, Święto Stroju Ludowego, Wesele, 1931 r., ze zbiorów Muzeum Etnograficznego Odział Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Koszule szyto z cienkich, dobrych gatunkowo płócien lnianych, z których wyrobu słynął Dolny Śląsk. Koszula była zawsze biała, zapinana z przodu na guziki, z wysokim, doszytym na stałe lub dopinanym kołnierzykiem, pierwotnie prawie niewidoczna spod odzieży wierzchniej.
Święto Stroju Ludowego, 1933 r. ze zbiorów Muzeum Etnograficznego Odział Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Na kołnierzyku lub pod kołnierzykiem, (wtedy jego naroża były widoczne) mężczyzna wiązał, złożoną po przekątnej płócienną, wełnianą, a najczęściej jedwabną chustkę (często zieloną, czerwoną, pomarańczową), która okalała szyję, a jej końce opadały na piersi.
Święto Stroju Ludowego, 1933 r. ze zbiorów Muzeum Etnograficznego Odział Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Kamizelki nie noszono nigdy jako samodzielnego elementu odzieży. Zakładano ją pod kaftan (kabat) lub długie okrycie wierzchnie, zwane płaszczem, surdutem lub żupanem.
Kamizelka męska, ze zbiorów Muzeum Etnograficznego Odział Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Kamizelki były lekko dopasowane do figury, sięgały do talii lub bioder, przy szyi miały wykładany kołnierzyk z klapkami, a niekiedy gładkie wykończenie. Ich przednie, widoczne części szyto z kosztownych tkanin wełnianych lub jedwabnych, zarówno gładkich jak i wzorzystych, niekiedy dekorowanych delikatnym haftem o motywach roślinnych. Natomiast na plecy, których szerokość regulowana była sznurówką lub sprzączką dla oszczędności używano płótna lub gorszych gatunkowo materiałów.
Poła kamizelki męskiej, fot. E. Piskorz-Branekova, własność prywatna
Kamizelki były jedno lub dwurzędowe, zapinano je na guziki, najczęściej płaskie i błyszczące. Stanowiły one najefektowniejszy element stroju męskiego. Rolę zdobniczą pełniły przede wszystkim tkaniny, ponadto guziki i niekiedy delikatny haft, wykonany jedwabną nitką.
W izbie, Martin Guhn, płótno, olej, 1926 r., ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Jaworze, fot. F. Grzywacz. Fotografię udostępniło wydawnictwo Edytor.
W chłodniejsze dni mężczyźni nosili kaftan (kabat, kabatek). Zakładano go na kamizelkę. Sięgał do pasa lub lekko poniżej jego linii, był lekko dopasowany w talii, szyty z granatowego lub czarnego sukna. Kabat miał długie, proste rękawy, a przy szyi wykładany dwuczęściowy kołnierzyk z klapkami. Posiadał dwurzędowe zapięcie, do jego zapinania używano guzików metalowych (płaskich i błyszczących) lub obciągniętych suknem albo obrobionych nitką.
Męskie okrycie wierzchnie, przód, ze zbiorów Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego w Kamiennej Górze, fot. F. Grzywacz. Fotografię udostępniło wydawnictwo Edytor
Męskie okrycie wierzchnie było nazywane płaszczem, surdutem lub żupanem, a po niemiecku Gottestischrock.
Męskie okrycie wierzchnie, tył, ze zbiorów Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego w Kamiennej Górze, fot. F. Grzywacz. Fotografię udostępniło wydawnictwo Edytor
Męskie okrycie wierzchnie, przód, ze zbiorów Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego w Kamiennej Górze, fot. F. Grzywacz. Fotografię udostępniło wydawnictwo Edytor
Męskie okrycie wierzchnie było długie prawie do kostek, szyte z granatowego, czarnego, a sporadycznie brązowego sukna, zawsze z guzikami w tym samym kolorze, co i użyta na jego wykonanie tkanina. Zakładano je na kamizelkę. Było lekko dopasowane w talii, poszerzone dołem.
Męskie okrycie wierzchnie, tył, ze zbiorów Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego w Kamiennej Górze, fot. F. Grzywacz. Fotografię udostępniło wydawnictwo Edytor
Mężczyzna w płaszczu, Deutche Volkstrachten, Haus Neuerbuch, 1932 r., własność prywatna
Okrycie wierzchnie noszone przez mężczyzn w tym regionie miało krój zbliżony do surduta, proste przody z wykładanym, dwuczęściowym kołnierzem, długie rękawy (zwykle z wywijanym mankietami), a niekiedy mogło posiadać także pelerynkę. Zgodnie z nakazami miejscowej mody nigdy go nie zapinano.
Oskar Scholz (1857 -1944), mieszkaniec Niedaszowa (pow. jaworski), badacz śląskiej kultury ludowej, kolekcjoner śląskiej sztuki ludowej, Martin Guhn, płótno, olej, 1928, ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Jaworze, fot. F. Grzywacz. Fotografię udostępniło wydawnictwo Edytor.
Mężczyzna w długich spodniach z irchy, Deutche Volkstrachten, Haus Neuerbuch, 1932 r., własność prywatna
Do stroju dolnośląskiego używano dwóch rodzajów spodni. Mogły być one długie, z wiązaniem w okolicy kostki, miały wówczas krój typu miejskiego, szyto je przeważnie z sukna czarnego lub granatowego, a także z żółtej irchy. Drugi rodzaj to spodnie krótkie, zapinane poniżej kolan na metalową klamerkę. Na ich wykonanie przeznaczano niekiedy także irchę, ale przede wszystkim tkaniny wełniane w ciemnych kolorach.
Stój męski (krótkie spodnie, białe pończochy, płytkie pantofle) – naturalistyczny manekin z wystawy w muzeum w Jeleniej Górze, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Etnograficznego Odział Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Do spodni długich noszono wysokie, czarne buty z cholewami, na średnio wysokim obcasie. Do krótkich, zakładano pończochy i płytkie, skórzane półbuty, także czarne, zapinane na klamerkę. Pończochy były białe, wykonane z dzianiny. Po zewnętrznej stronie, na całej długości, zdobił je zygzakowaty motyw uzupełniony kropkami.