Strój mężatki, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Strój mężatki -tył, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Czepiec, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Mężatki nosiły czepce, które w różnych miejscowościach miały różne nazwy i krój. Najbardziej popularny był czepiec o kroju budkowym, składający się z podkowiastego denka, ściągniętego taśmą z tyłu głowy, do którego doszywano otok z brzegiem obszytym koronką o szerokości do 10 cm, tworzącą budę nad twarzą.
Strój panny, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Strój panny – tył, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Galanda, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Dziewczęta na szczególne okazje nosiły wieńce zwane galandami, wykonane ze sztucznych, kolorowych kwiatów i błyskotek.. Ozdoby były umieszczone szerokim pasem na obwodzie wieńca, pośrodku najczęściej umieszczano różę.
Galanda – tył, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Z tyłu galandy dopinano długą, szeroką wstążkę, zawiązaną u góry w kokardę, której końce opadały na ramiona i plecy.
Szaltuch – chusta o wzorze tureckim, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Ślązaczki nosiły kilka rodzajów chustek. Jednym z nich były tzw. szaltuchy, duże chusty, noszone jako okrycie wierzchnie. Były one kraciaste lub we wzory tureckie.
Kabotek, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Oprócz koszul prostych, niezdobionych, noszonych pod kaftany, od święta kobiety nosiły tzw. kabotki. Były to krótkie, sięgające do pasa koszulki, o kroju poncho poprzecznego, z rękawami sięgającymi do łokcia. Szyto je z białego płótna lub cienkich batystów.
Koronkowa kryza – ozdoba kabotka, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Wokół szyi i rękawów kabotki miały doszyte koronkowe kryzy. Koronki o szerokości do10 cm były fabryczne lub klockowe.
Koronka zdobiąca rękaw kabotka, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Stanik z kiełbasą – doszytym wałkiem poszerzającym biodra, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Stanik najczęściej był szyty z płótna lub flaneli. Pełnił rolę bielizny, nadającej sylwetce pożądany kształt, poszerzając kobietę w biodrach. Jego krój był prosty, bez rękawów, zapinany z przodu, a w pasie miał doszytą tzw. kiełbasę, czyli rodzaj wałka wypchanego często watą.
Spódnica spodnia – halka, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Haft zdobiący spódnicę spodnią – halkę, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Spódnica, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Śląskie kobiety nosiły po kilka spódnic. Były one szerokie, szyte z kilku metrów tkaniny, z tyłu ułożone w zakładki lub suto marszczone, z przodu pozostawione gładkie pod zapaskę. Każda kobieta nosiła jednocześnie od czterech do sześciu spódnic. Szyto je z różnych tkanin np. spódnice spodnie, czyli rodzaj halki, z białego haftowanego płótna lub flaneli, wierzchnie – z kolorowych materiałów wełnianych i aksamitnych. Spódnice były długie, od wewnątrz podszyte pasem sztywnej tkaniny, brzeg miały obszyty szczoteczką zabezpieczającą przed wytarciem i zniszczeniem.
Kiecka, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Sukienki bez rękawów nazywano na Śląsku kieckami. Były to spódnice z doszywanymi stanikami. Szyto je z cienkich tkanin wełnianych, jedwabnych, a także bawełnianych. Na stanik w sukienkach zakładano zawsze gorset lub kaftan.
Kiecka – tył, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Kiecki miały długość do ziemi i były suto marszczone z tyłu w pasie. Dół miały podszyty listwą i wykończony szczoteczką.
Sposób zdobienia dołu kiecki, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Jedwabna zapaska, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Na kieckę lub spódnicę zakładano fartuch. Przykrywał spódnicę z przodu i był tej samej długości. Fartuchy miały szerokość około 150 cm, u góry były marszczone lub ułożone w zakładki i wszyte w pasek. Szyto je z różnych tkanin. Najbardziej charakterystyczne były z „chińskiego” jedwabiu lub adamaszkowe w kwiaty, o tłach pastelowych dla młodych dziewczyn i ciemniejszych dla starszych kobiet. Były również zapaski bawełniane haftowane, drukowane lub w malowane wzory, zawsze dobrane kolorystycznie do noszonego stroju.
Adamaszkowa zapaska, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Mody na zapaski zmieniały się i w zależności od rodzaju tkaniny miały rozmaite nazwy: woalowe, sztikerajowe, muślinowe, tiulowe, gardinowe (koronkowe), baryszowe, płócienne, alpakowe, adamaszkowe. W zależności od ważności uroczystości czy znaczenia święta zakładano określone zapaski np. w wielkie święto i pierwszą niedzielę miesiąca tzw. chińskie w jasnych kolorach, na wesele – gardinowe (koronkowe), w poście czarne lub granatowe. Każda kobieta miała 5-6 jedwabnych zapasek, oraz tyle samo fartuchów z innych tkanin.
Kwiaty – ozdoba zapasek, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Gorset, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Gorset, czyli tzw. wierzcheń, zakładano do kabotka, na kieckę, wykładając przy szyi krezę. Szyty był z czerwonego, czarnego lub granatowego sukna. Miały duży dekolt, obszyty żakardową, wzorzystą ułożoną w fałdki wstążką szerokości do 10 cm, często odbiegającą kolorystycznie od gorsetu, w kwiatowe wzory przeważnie w kolorach czerwonym, niebieskim, liliowym, kremowym i tworzyły półokrągły rodzaj karczku.
Gorset – tył, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Gorset miał długość do pasa i krój dopasowany w talii, co uzyskiwano półkolistymi cięciami na plecach i pozostawionymi niezaszytymi, wynikającymi z kroju tackami
Gorset – zapięcie, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Wierzcheń zapinany był na ozdobne metalowe guziczki, które po obu stronach miały szamerunek z żółtych i granatowych nici lub zielonych sznureczków naszytych poziomo i zakończonych chwastami, czyli podłużnymi pomponikami.
Jakla, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Jakle to kaftany kobiece o luźnym, niedopasowanym w talii kroju, sięgające do bioder. Szyto je na wzór mody mieszczańskiej Miały długie rękawy u góry, przy wszyciu często marszczone w bufkę.
Sposób zdobienia jakli, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Jakla- kaftan letni, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Jakle szyte były z różnych tkanin stanowiąc często komplet ze spódnicą lub kiecką. Był to jedwabny adamaszek, aksamit, plusz - na letnie kaftany przeznaczano tkaniny cieńsze.
Sposób zdobienia jakli – przód, naszycia, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Jakle były zdobione wzdłuż zapięcia z przodu, dolnego brzegu, na stójce i przy dolnej krawędzi rękawa.
Sposób zdobienia jakli – haftowanie, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Zdobienie jakli stanowiły obszycia z gipiury, pasmanterii, aplikacje a także hafty.
Jakla, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Sposób zdobienia jakli – malowanie, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Jakla- sposób zdobienia w zestawieniu z ozdobną wstążką, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Jupka – wierzchnie, watowane okrycie kobiece, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Zimowym okryciem wierzchnim były jupy, zwane również jupkami. Szyte były z granatowego lub czarnego sukna, sięgały poniżej pasa, miały wąskie rękawy, podszewkę i watowane ocieplenie.
Korale prawdziwe, bytomskie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Dopełnieniem stroju kobiecego były korale. Największym uznaniem cieszyły się prawdziwe, czerwone, których zakładano kilka sznurków, do najdłuższego pośrodku przywieszając krzyż. Wierzono, że spełniają funkcję magiczną, chronią przed urokami i chorobami. Noszono również sztuczne, tzw. lewe korale - zygloki, wykonywane z różnych mas plastycznych.
