W rańtuchu, strój kobiecy, łańcuckie, początek XX w, ze zbiorów Muzeum Archeologicnego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Strój kobiecy, łańcuckie, początek XX w, ze zbiorów Muzeum Archeologicnego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Strój kobiecy, łańcuckie, początek XX w, ze zbiorów Muzeum Archeologicnego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
W stroju łańcuckim, zdjęcie ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie, autor nieznany
W stroju łańcuckim, zdjęcie ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie, autor nieznany
Czepek, łańcuckie, początek XX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicnego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Wyróżniający strój mężatki czepek, był mały, okrągły, zakładany na włosy upięte w specjalny koczek na chamełce tzn. drewnianej obręczy.
Czepek, łańcuckie, początek XX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicnego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Czepek miał denko ażurowe lub jedwabne, naszywane cekinami, pasmanteriami lub wyszywane haftem płaskim. Zakładany był na włosy z tyłu głowy.
W czepku, strój kobiecy, łańcuckie, początek XX w, ze zbiorów Muzeum Archeologicnego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
W długiej chustce, zdjęcie ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie, autor nieznany
Na czepek zakładano długą chustkę, złożoną na rodzaj opaski o szerokości od ośmiu do dziesięciu centymetrów. Zawiązywano ją z tyłu głowy, ze spuszczonymi na plecy końcami. Długie chustki zdobione były najczęściej zgeometryzowanym, czerwonym haftem. Inne rodzaje chustek zakładanych na czepek to chustki płócienne, rańtuchy, wełniane lub tzw. rzadkie chustki.
Rańtuch, łańcuckie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Odświętnym nakryciem głowy i ramion był rańtuch, zwany również odziewaczką lub zaodziewką. Był to płat płótna, rodzaj szala, o długości ok. 240 cm i szerokości 90 cm.
Haft na rańtuchu, czerwony wzór tzw. kwiatki lub jabłka, łańcuckie, początek XX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Rańtuchy zdobione były wzdłuż dłuższego brzegu, który po założeniu był widoczny nad twarzą, oraz na dwóch krótszych bokach. Najstarsze wyszycia były wykonywane haftem liczonym, związanym ze strukturą płótna, w kolorze czarnym i czerwonym.
Rańtuch, haft czerwony o wzorze roślinnym, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Moda na hafty zmieniała się i rańtuchy zdobiono haftem angielskim dziurkowanym, a później haftem płaskim. Hafty wykonywane były nićmi w kolorze tkaniny, białymi lub czerwonymi, w motywy geometryczne lub roślinne.
W rańtuchu z haftem białym, dziurkowanym, strój kobiecy, łańcucki, początek XX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicnego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Chustka z piskami, lniana, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Kobiety nosiły także tkane na warsztatach białe chustki z tzw. piskami – czerwonymi paskami wrobionymi wzdłuż brzegów, które w narożach tworzyły kratkę i miały doszywane frędzelki.
Narożnik ozdobnej lnianej chustki z piskami, wyszycie czerwone, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Chustka tiulowa, tulka, łańcuckie, początek XX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
W Grodzisku na czepek zakładano tiulowe chusteczki, które były układane na stałe na specjalnych krążkach i tak upięte zakładane na głowę.
Chustka dybetka, łańcuckie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Do stroju łańcuckiego noszono również tzw. dybetki – wełniane, fabryczne chustki w kwiaty, wykończone frędzlami.
Chustka dybetka, łańcuckie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Chustka dybetka, łańcuckie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Koszula kobieca, łańcuckie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Koszule kobiece noszone na co dzień były skromne: szyte z płótna lnianego lub konopnego, o kroju nie różniącym się od koszul męskich. Górna część uszyta była z materiału lepszego gatunkowo, dolna, doszywana – tzw. nadołek, z gorszego płótna pacześnego. Z czasem koszule przyramkowe zmieniły swój krój na krój z karczkiem, do którego przyszywano przody, plecy i rękawy oraz okrągły kołnierzyk. Na przodzie miały naszytą listwę pod zapięcie.
Kołnierz koszuli, haft biały, dziurkowany, łańcuckie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Od początku XX w, zdobiona powierzchnia na koszulach świątecznych powiększa się. Angielskim ściegiem dziurkowanym haftowane są: listwa na przodzie, kołnierzyk oraz mankiet. W okresie międzywojennym upowszechnił się haft maszynowy i bywało, że całe rękawy pokryte były haftem.
Mankiet koszuli, haft biały, dziurkowany, łańcuckie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Kołnierzyk zwany krezką, łańcuckie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Haft na kołnierzyku zwany krezką, łańcuckie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Gorset, łańcuckie, koniec XIX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Pod koniec XIX w. najczęściej noszonym gorsetem był kitlik, szyty z czarnego lub granatowego sukna, często z tackami u dołu w pasie. Kitliki wykonane z jedwabiu lub adamaszku, najczęściej w kolorze amarantowym, nie miały tacek.
Gorset kitlik, ozdobiony naszyciami z bordy, łańcuckie, pocz. XX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Gorsety różniły się między sobą zdobieniami. Sukienne zapinano na guziczki i miały krawędzie obszyte lamówką. Jedwabne lub adamaszkowe zapinano na dwie lub trzy haftki od pasa i zdobiono jedwabnymi frędzelkami, naszyciami wzdłuż zapięcia i wokół szyi złotą bordą.
Gorset kitlik – tył, łańcuckie, początek XX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
W kitliku, gorsecie, strój kobiecy, łańcuckie, początek XX w, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Gorset z baskinką w fałdy, wyszywany barwnymi nićmi, wzory roślinne, łańcuckie, okres międzywojenny . Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
W Grodzisku Dolnym, Górnym i okolicy, gorsety miały krój o skróconym stanie, z doszytą baskinką szerokości ok. 20 cm, ułożoną w kontrafałdy.
Gorset z baskinką w fałdy – tył, wyszywany barwnymi nićmi, wzory roślinne, łańcuckie, okres międzywojenny . Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
W gorsecie z fałdowaną baskinką, strój kobiecy, łańcuckie, początek XX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Gorset z baskinką w fałdy, wyszywany barwnymi nićmi, wzory roślinne, łańcuckie, okres międzywojenny . Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Gorsety z baskinką, popularne w Grodzisku Dolnym, Górnym i okolicy szyto z pastelowych tkanin w kolorze kremowym, a przody, tył i kontrafałdy wypełniały realistyczne kwiaty, wyszyte w kolorach pastelowych jedwabnymi nićmi, ściegiem płaskim, uzupełnianym dżetami.
Gorset z baskinką w fałdy – tył, wyszywany barwnymi nićmi, wzory roślinne, łańcuckie, okres międzywojenny . Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Haft na gorsecie – wzory roślinne, łańcuckie, okres międzywojenny . Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Gorset z fałdowaną baskinką, wyszywany barwnymi koralikami, łańcuckie, okres międzywojenny . Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Gorsety o kroju z baskinką szyto również z aksamitu w kolorach bordowym, czarnym i granatowym, a haft wykonywany był wówczas koralikami. Powierzchnia haftu koralikowego stopniowo rozszerzała się, z czasem wypełniając całą powierzchnię gorsetu.
Gorset, podszycie z lnianego płótna, łańcuckie, okres międzywojenny . Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Spódnica, łańcuckie , okres międzywojenny . Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
W łańcuckiem, płócienne lub perkalowe spódnice i zapaski nazywano fartuchami. Tylna i przednia zapaska – fartuch, tworzyły rodzaj niezszytej spódnicy. Najpierw zakładano tylny fartuch, szerszy, zachodzący na biodra i mocno marszczony, a następnie od przodu przedni - fartuch. Była to archaiczna forma poprzedzająca zszyte już spódnice. Fartuchy zaczęto zszywać, kiedy zaczęto je szyć z fabrycznych tkanin: płócien i perkali.
Spódnica zwana suknią, łańcuckie, okres międzywojenny . Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Spódnice szyto z pięciu – sześciu brytów tkaniny i mocno marszczono w pasie tak, by sylwetka od dołu była kopiasta. Spódnice u dołu haftowano. Był to najczęściej szlak o kompozycji roślinnej, wykonany ściegiem białym, angielskim tzw. dziurkowanym. W okolicach Grodziska zakładano tzw. suknie – wełniane, czerwone podszyte zielonym suknem, lub zielone podszyte czerwonym. Pod koniec XIX w. modne były tzw. „spódnice palące”: o żywych kolorach, w kratki, paski i kwiatki.
Zapaska, łańcuckie, okres międzywojenny . Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Zapaski – fartuchy, kiedy jeszcze nie były zszyte w spódnice, noszono jako przednie do tzw. tylnych. Później noszono je jako fartuchy do spódnic. Początkowo szyte były z samodziałowych płócien lnianych, później zaczęto je szyć z perkalowych bawełnianych płócien fabrycznych. Zapaski tkane z piskami, wykonywane były na specjalnych warsztatach i miały wąskie, czerwone pionowe i poziome szlaczki. Stare zapaski wyszywano u dołu i obdziergiwano podobnymi ściegami jak rańtuchy.
Haft biały na zapasce, łańcuckie, okres międzywojenny . Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Zapaski – fartuchy szyte z białych tkanin bawełnianych, zdobiono głównie dziurkowanym haftem angielskim, w tym samym kolorze. Hafty, niekiedy mocno ażurowe, pokrywały 2/3 długości fartucha. Oprócz haftowanych bywały fartuchy zdobione wstawkami z szydełkowej koronki a płótno między nimi zdobiono haftem płaskim o motywach roślinnych.
Haft biały na lnianej zapasce, łańcuckie, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Żupan, nakrycie świąteczne zarówno kobiet jak i mężczyzn, łańcuckie, druga połowa XIX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Wierzchnim okryciem bogatych kobiet był żupan. Jego krój był podobny do płótnianki – prosty, od pasa w dół rozkloszowany. Szyty był z granatowego lub czarnego sukna, a podszyty czerwonym kirem.
Żupan – tył, łańcuckie, druga połowa XIX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Przód żupana podszyty czerwonym suknem kirem, ozdobiony frędzlami i mosiężnymi bucolami, łańcuckie, druga połowa XIX w., Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
W pasie żupan zapinany był na dwie lub trzy haftki, górna część była rozchylona z widocznymi czerwonymi wyłogami, które znajdowały się również u dołu rękawów. Wyłogi dla większej ozdoby miały doszyte frędzle, pomiędzy które wszywano mosiężne lub cynowe bącole tzn. guzy.
W żupanie i w chustce wiązanej wokół głowy, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
W żupanie i w chustce wiązanej pod brodą, okres międzywojenny, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelce A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki
Szuba, strój zimowy zarówno kobiet jak mężczyzn, druga połowa XIX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Szuby szyto z granatowych lub czarnych tkanin sukiennych. Miały one krój podobny do żupanów – dołem były rozkloszowane. Miały jednak podbicie z czarnego baraniego futra, które tworzyło wyłogi przy szyi, na przodzie i u dołu rękawów.
Szuba – podszycie z futra, druga połowa XIX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Korale, łańcuckie, druga połowa XIX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
Korale prawdziwe stanowiły wiano panny młodej. Noszono po kilka sznurów, a w każdym największy koral był pośrodku, od którego korale symetrycznie się zmniejszały.
Korale przełożone filcowymi kwadracikami, łańcuckie, druga połowa XIX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
W Grodzisku i okolicy korale przekładano kwadracikami czerwonego sukna.
Pierścionki ślubne, łańcuckie, druga połowa XIX w., ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki
