![Koło Cieszyna, Jakub Alt, akwarela, 1840 r., ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie
W drugiej połowie XIX w., odświętnymi nakryciami męskich głów były czarne kapelusze. Pierwszy ich typ miał wysoką, zwężającą się ku górze główkę o cylindrycznym kształcie i szerokie rondo. Kapelusz taki był błyszczący, jedwabny, a niekiedy wykonany z dobrego gatunkowo filcu.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F12%2F2.1-24.jpg)
Koło Cieszyna, Jakub Alt, akwarela, 1840 r., ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie
W drugiej połowie XIX w., odświętnymi nakryciami męskich głów były czarne kapelusze. Pierwszy ich typ miał wysoką, zwężającą się ku górze główkę o cylindrycznym kształcie i szerokie rondo. Kapelusz taki był błyszczący, jedwabny, a niekiedy wykonany z dobrego gatunkowo filcu.
![Kapelusz, ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie, fot. K. Firla
Kapelusze drugiego typu miały nieco mniejsze rondo, główkę znacznie niższą, stożkowatą, opasaną ciemną wstążką z klamrą umocowaną z przodu kapelusza.
<strong> </strong>](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F12%2F2.2-24.jpg)
Kapelusz, ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie, fot. K. Firla
Kapelusze drugiego typu miały nieco mniejsze rondo, główkę znacznie niższą, stożkowatą, opasaną ciemną wstążką z klamrą umocowaną z przodu kapelusza.
![Strój cieszyński, fot. J. Lamparski, zdjęcie udostępniło wydawnictwo MUZA SA
Koszule męskie szyte były z samodziałowych tkanin lnianych: robocze z gorszych gatunkowo płócien, świąteczne z cienkich, dobrze bielonych. Wszystkie miały krój poncho podłużnego, wąski wykładany kołnierzyk (<em>obujek</em>) i długie, wszyte w mankiet rękawy. Pod szyją wiązano najczęściej czerwoną, niekiedy czarną, złożoną po przekątnej jedwabną chusteczkę, której rogi opadały na piersi.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F12%2F2.3-24.jpg)
Strój cieszyński, fot. J. Lamparski, zdjęcie udostępniło wydawnictwo MUZA SA
Koszule męskie szyte były z samodziałowych tkanin lnianych: robocze z gorszych gatunkowo płócien, świąteczne z cienkich, dobrze bielonych. Wszystkie miały krój poncho podłużnego, wąski wykładany kołnierzyk (obujek) i długie, wszyte w mankiet rękawy. Pod szyją wiązano najczęściej czerwoną, niekiedy czarną, złożoną po przekątnej jedwabną chusteczkę, której rogi opadały na piersi.
![W Cieszynie, Jakub Alt, akwarela, 1840 r., ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie
Najbardziej kosztowne, odświętne spodnie (<em>galaty</em>) to tzw. <em>lazurki</em>, szyte z cienkiego sukna w kolorze niebieskim lub granatowym. Miały wąskie, obcisłe nogawki, na przodach dwa symetryczne (umożliwiające ich założenie) rozporki, które tak jak i szwy wzdłuż nogawek zdobiły wąskie oszewki (czerwone, niebieskie lub białe). Spodnie podtrzymywał rzemienny pas, szeroki na trzy palce, ale na tyle długi, że opasywano się nim kilkakrotnie.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F12%2F2.4-24.jpg)
W Cieszynie, Jakub Alt, akwarela, 1840 r., ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie
Najbardziej kosztowne, odświętne spodnie (galaty) to tzw. lazurki, szyte z cienkiego sukna w kolorze niebieskim lub granatowym. Miały wąskie, obcisłe nogawki, na przodach dwa symetryczne (umożliwiające ich założenie) rozporki, które tak jak i szwy wzdłuż nogawek zdobiły wąskie oszewki (czerwone, niebieskie lub białe). Spodnie podtrzymywał rzemienny pas, szeroki na trzy palce, ale na tyle długi, że opasywano się nim kilkakrotnie.
![Kamizelka (<em>bruclek</em>), ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie, fot. K. Firla
Na koszulę mężczyzna zakładał kamizelkę (<em>bruclek</em>). Szyto ją z dobrego gatunkowo sukna w kolorze granatowym, czarnym lub szaroniebieskim, a podszywano tkaniną wełnianą. Sięgała do pasa, miała proste przody z dwiema poziomymi kieszeniami i plecy ze szwem pośrodku pasowane dwoma półkolistymi cięciami. Przy szyi kamizelka mogła być różnie wykończona: gładko, z kołnierzykiem, ze stójką lub z klapkami.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F12%2F2.5-24.jpg)
Kamizelka (bruclek), ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie, fot. K. Firla
Na koszulę mężczyzna zakładał kamizelkę (bruclek). Szyto ją z dobrego gatunkowo sukna w kolorze granatowym, czarnym lub szaroniebieskim, a podszywano tkaniną wełnianą. Sięgała do pasa, miała proste przody z dwiema poziomymi kieszeniami i plecy ze szwem pośrodku pasowane dwoma półkolistymi cięciami. Przy szyi kamizelka mogła być różnie wykończona: gładko, z kołnierzykiem, ze stójką lub z klapkami.
![Guziki wytłaczane do kamizelki lub kaftana, ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Na przodach kamizelki przyszywano jeden lub dwa rzędy guzików (<em>knefli</em>). W zależności od stopnia zamożności mogły być one proste rogowe, błyszczące metalowe lub najbardziej kosztowne ze srebra albo jego imitacji. <em>Knefle</em> były odlewane, wytłaczane lub wykonane techniką filigranową.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F12%2F2.6-24.jpg)
Guziki wytłaczane do kamizelki lub kaftana, ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Na przodach kamizelki przyszywano jeden lub dwa rzędy guzików (knefli). W zależności od stopnia zamożności mogły być one proste rogowe, błyszczące metalowe lub najbardziej kosztowne ze srebra albo jego imitacji. Knefle były odlewane, wytłaczane lub wykonane techniką filigranową.
![Kaftan (<em>szpencer</em>), ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie, fot. K. Firla
Kaftan (<em>szpencer</em>) zakładano bezpośrednio na koszulę lub, w czasie chłodów, na kamizelkę. Szyto go z dobrego gatunkowo sukna w kolorze granatowym, czarnym lub szaroniebieskim, podszywano flanelą, a na zimę watowano. Kaftan sięgał do pasa, miał proste przody, plecy ze szwem pośrodku pasowane dwoma półkolistymi cięciami, przy szyi kołnierz: leżący z klapkami lub szalowany.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F12%2F2.7-22.jpg)
Kaftan (szpencer), ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie, fot. K. Firla
Kaftan (szpencer) zakładano bezpośrednio na koszulę lub, w czasie chłodów, na kamizelkę. Szyto go z dobrego gatunkowo sukna w kolorze granatowym, czarnym lub szaroniebieskim, podszywano flanelą, a na zimę watowano. Kaftan sięgał do pasa, miał proste przody, plecy ze szwem pośrodku pasowane dwoma półkolistymi cięciami, przy szyi kołnierz: leżący z klapkami lub szalowany.
![Guziki filigranowe do kamizelki lub kaftana, ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Na przodach <em>szpencera</em> przyszywano jeden lub dwa rzędy guzików (<em>knefli</em>). Przy tych starszego typu były one metalowe, a nawet srebrne (odlewane, wytłaczane lub wykonane techniką filigranową), przy nowszych – proste rogowe.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F12%2F2.8-21.jpg)
Guziki filigranowe do kamizelki lub kaftana, ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski
Na przodach szpencera przyszywano jeden lub dwa rzędy guzików (knefli). Przy tych starszego typu były one metalowe, a nawet srebrne (odlewane, wytłaczane lub wykonane techniką filigranową), przy nowszych – proste rogowe.
![Włościanie z okolic Cieszyna, Henryk Jastrzembski, akwarela, ok.1846 r., ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie
Najbardziej kosztownym elementem stroju męskiego był <em>płaszcz</em> – okrycie wierzchnie, będące reminiscencją wojskowych okryć z okresu napoleońskiego, angielskiego płaszcza typu carrick, i peleryn, noszonych w całej Europie (głównie przez artystów w okresie romantyzmu i biedermeieru). <em>Płaszcz</em> to długa, sięgająca do pięt peleryna, bez rękawów i otworów na ręce. Miał on przy szyi wysoki, stojący kołnierz, spod którego na plecy opadała dłuższa lub krótsza pelerynka (jej długość świadczyła o zamożności). <em>Płaszcze</em> szyto z modrego lub granatowego sukna w dobrym gatunku, a podszywano gładką zieloną tkaniną (sukno lub inny wełniany materiał) lub materią kraciastą (np. żółto-zieloną, żółto-czarną itp).](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F12%2F2.9-20.jpg)
Włościanie z okolic Cieszyna, Henryk Jastrzembski, akwarela, ok.1846 r., ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie
Najbardziej kosztownym elementem stroju męskiego był płaszcz – okrycie wierzchnie, będące reminiscencją wojskowych okryć z okresu napoleońskiego, angielskiego płaszcza typu carrick, i peleryn, noszonych w całej Europie (głównie przez artystów w okresie romantyzmu i biedermeieru). Płaszcz to długa, sięgająca do pięt peleryna, bez rękawów i otworów na ręce. Miał on przy szyi wysoki, stojący kołnierz, spod którego na plecy opadała dłuższa lub krótsza pelerynka (jej długość świadczyła o zamożności). Płaszcze szyto z modrego lub granatowego sukna w dobrym gatunku, a podszywano gładką zieloną tkaniną (sukno lub inny wełniany materiał) lub materią kraciastą (np. żółto-zieloną, żółto-czarną itp).
![Z okolic Cieszyna, Dziewczyna, mężczyzna i mężatka w stroju cieszyńskim, Franciszek Kalivoda, litografia, własność prywatna
Obuwie w dobrym gatunku przywdziewano przede wszystkim do stroju świątecznego. Jego typ i klasa zależne były od stanu majątkowego. Najpowszechniej używano butów z czarnej, glansowanej skóry. Miały one wysokie cholewy (ze szwem w tylniej części) i harmonijkę w okolicach kostki. Zdobił je skórzany pompon, przymocowany do górnej, przedniej części cholewy. Ten typ butów zwano <em>polokami</em>.](https://strojeludowe.net/wp-content/themes/stroje2021/showtn.php?i=https%3A%2F%2Fstrojeludowe.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F12%2F2.10-17.jpg)
Z okolic Cieszyna, Dziewczyna, mężczyzna i mężatka w stroju cieszyńskim, Franciszek Kalivoda, litografia, własność prywatna
Obuwie w dobrym gatunku przywdziewano przede wszystkim do stroju świątecznego. Jego typ i klasa zależne były od stanu majątkowego. Najpowszechniej używano butów z czarnej, glansowanej skóry. Miały one wysokie cholewy (ze szwem w tylniej części) i harmonijkę w okolicach kostki. Zdobił je skórzany pompon, przymocowany do górnej, przedniej części cholewy. Ten typ butów zwano polokami.