W stroju zachodniomałopolskim zdobnictwo w formie haftów występowało głównie na jakli. Niezwykłą ciekawostką jest, że w najwcześniejszym okresie (do I wojny światowej), hafty miały formę gotowych fabrycznych taśm (borty) i aplikacji fabrycznych (gipiury) przyszywanych w różnych częściach jakli. Były to głównie wzory kwiatowe. W jakli fabryczne elementy haftowane umiejscawiano głównie na stójce, mankietach rękawów, dolnym brzegu, pionowo wzdłuż asymetrycznego brzegu zapięcia, a także w formie samodzielnych aplikacji na przedniej części. Jak wskazują informatorki, elementy te kupowano w sklepach w Bielsku i Białej oraz na jarmarku w Kętach. Gotowe haftowane taśmy w kolorze białym doszywano także w dolnym brzegu podwłócki (ten element zdobniczy zarezerwowany był wyłącznie dla mężatek), w brzegach krótkich rękawów koszuli bądź kabotka, a także w białych bawełnianych zapaskach.

W dwudziestoleciu międzywojennym popularne stały się hafty wykonywane ręcznie na różnych częściach jakli. Ich umiejscowienie uzależnione było już jednak od stylu danego wykonawcy stroju, co przekładało się na różnice pomiędzy miejscowościami. Hafty zlokalizowane były na jakli w rejonie bioder, po bokach lub w szerokim pasie wokół dolnego brzegu, na mankietach, kołnierzu oraz na przodzie (klatka piersiowa). Hafty ręczne wykonywano w dwóch technikach: haftu płaskiego (pełnego), którym wyszywano wzory kwiatowe oraz haftu sznurkowego (tzw. sutaszowego, gdzie wzór tworzył gruby błyszczący sznurek przyszywany do podłoża) do wzorów geometrycznych i kwiatowych. Haftom ręcznym towarzyszyły często ozdobne guziki (z tworzywa lub pokryte materiałem), a także koraliki i cekiny. Hafty ręczne w stroju zachodniomałopolskim były w tym samym (bądź zbliżonym) kolorze co kolor haftowanego materiału, co stanowi rzadkość na tle innych strojów ludowych na ziemiach polskich. Zastąpienie haftów fabrycznych haftami ręcznymi, prawdopodobnie wiązało się ze zmianą granicy państwa po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. i tym samym, z trudnościami w sprowadzaniu na omawiane tereny fabrycznych wyrobów wiedeńskich i innych.

Hafty występowały także na czepcach zanikłych w dwudziestoleciu międzywojennym, gdzie miały formę haftu ażurowego, a sporadycznie także na wełnianych jednokolorowych chustach nagłownych, gdzie jeden z rogów (eksponowany) bywał ozdabiany kolorowym haftem płaskim o wzorze kwiatowym. We wsiach blisko granicy ze Śląskiem Cieszyńskim (m.in. Bestwina, Dankowice) czepce były pod dużym wpływem czepców cieszyńskich, których przód ozdabiany był koronką szydełkową.

Bartłomiej Jurzak