Czepiec tiulowy z bandażami z fabrycznego haftu na tiulu. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Cezariusz Belica.
Czepiec był elementem stroju obrzędowego, zakładanym na głowę dziewczyny w czasie oczepin. W Radomszczańskiem znano kilka odmian czepców. Jednym z nich były czepce o okrągłym kształcie główki z okalającą twarz falbanką oraz bandażami.
Sposób noszenia czepca, fot. Cezariusz Belica.
Czepiec z bandażami wykonany z tiulu fabrycznie haftowanego. Krój główki o kształcie okrągłym, kwaterkowym. Dookoła twarzy trzy rzędy falbanek. Z tyłu doszyte wstążki tzw. bandaże, wiązane z tyłu głowy na kokardę. Haft o motywach roślinno – kwiatowych.
Sposób wiązania kokardy z tyłu, na karku, fot. Cezariusz Belica.
Czepiec chłopka. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Barbara Sitek
Czepiec tiulowy, obszyty fabrycznymi koronkami i ozdobiony motywami roślinnymi haftowanymi ręcznie. Pomiędzy falbanki okalające twarz wszyte pączki z różowej wstążki.
Czepiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. Edward Koprowski.
Czepiec pod chustkę uszyty z materiałów fabrycznych.
Czepiec. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. Edward Koprowski.
Czepiec płócienny zwany rąbkowym, pod chustkę. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Półczepiec. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
W okresie międzywojennym pojawiły się półczepce. Składały się z wąskiej wydłużonej główki i bandaży, które zawiązywano pod brodą na kokardę. Szyto je z tiulu, perkalu, batystu, zdobiono haftem. Dekorowano kolorowymi kokardkami w kolorze różowym, czerwonym, niebieskim oraz sztucznymi kwiatami.
Młoducha w kompletnym ubiorze z pocz. XX w. (rekonstrukcja): półczepek, zapaska do odziewu, zapaska do pasa, wełniak, buciki czarne, sznurowane. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Cezariusz Belica
Chustka salinówka. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Salinówki były to chustki produkcji fabrycznej o wymiarach ok. 75x75 cm z wzorem kwiatowym wzdłuż brzegów i gładkim środku. Wykończone były frędzlami. Zakładano je na czepiec lub bezpośrednio na głowę.
Chustka salinówka. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. Edward Koprowski.
Anastazja Bugała. Ok. 1920 r., Bartkowice, ze zbiorów prywatnych Krystyny Wdowińskiej - Świącik
Chustka salinówka. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Chusta na ramiona. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Chusty te były wyrobami fabrycznymi, najczęściej o wymiarach około 150 cm x 150 cm, o brzegach wykończonych frędzlami. Chusty tego typu noszono w lecie, wykonane z wzorzystych tkanin tybetowych.
Chusta na ramiona. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Chusta zimowa, wełniana, fabryczna. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Sposób noszenia chusty zimowej. Lata 60-te XX w., Zawada, ze zbiorów prywatnych Kazimierza Musiała
Koszula o kroju przyramkowym z nadołkiem. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Koszula z płótna lnianego, samodziałowego, o kroju poncho. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Koszule kobiece składały się z dwóch zasadniczych części: górnej wykonanej z lepszego, cieńszego płótna i dolnej z grubszego, zgrzebnego płótna zwanej nadołkiem. Miały krój poncho, przyramkowy lub karczkowy.
Ston przód. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Stony szyto np. z granatowego sukna. Były dopasowane, z głębokim dekoltem z przodu, bez tacek, z krótką, lekko pofałdowaną baskinką. Przy ich dekoracji stosowano tasiemki, guziki.
Ston tył. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Przód gorsetu. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Na przełomie wieków XIX i XX modnym elementem stroju młodych dziewcząt stały się gorsety. Szyto je przeważnie z czarnego aksamitu na podszewce lnianej lub kretonowej. Były krótkie, dopasowane, z głębokim dekoltem z przodu. U dołu obszywano je kaletkami, tackami, małymi półokrągło zakończonymi klapkami zachodzącymi na siebie. Sznurowano je najczęściej czerwoną tasiemką. Początkowo gorsety nie miały wielu ozdób, dekorowano je wzdłuż szwów i zaszewek. Później - w latach międzywojennych i po II wojnie światowej – prawie cała powierzchnia z przodu i z tyłu była pokryta haftem z koralików, cekinów i innych błyszczących ozdób.
Tył gorsetu. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Przód gorsetu. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Barbara Sitek.
Tył gorsetu. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Barbara Sitek.
Para małżeńska z dzieckiem w ubiorach miejskich oraz dziewczęta z okolic Kłomnic ok. 1915 r. Dziewczęta w gorsetach krakowskich, samodziałowych zapaskach do pasa i do odziewu. Trzewiki wysokie powyżej połowy łydki, chustki salinówki wiązane luźno na karku. Dekoracyjność strojów wzbogacona sznurami korali oraz sztucznymi kwiatami wpiętymi przy chustkach nad uszami. Ze zbiorów prywatnych Marii Ciastowskiej, udostępnił Krzysztof Wójcik
Przód gorsetu od parady. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Tył gorsetu od parady. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Gorset dziewczęcy. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Bluzka. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek
Na wzór kaftanów szyto bluzki. Wykonywano je z cienkich fabrycznych materiałów wełnianych, batystu, perkalu, z cienkiego płótna fabrycznego (często we wzory) lub cienkiego samodziału lnianego. Zdobiono je drapowaniami, wodami, aksamitkami, falbankami, koronkami, czasem barwnym haftem, wszywano karczki z materiału w innym kolorze, obszywano gipiurą. Zapinano je z przodu, z tyłu lub z boku (przez ramię). Miły długie rękawy, często podszewkę.
Spódnica. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Tego typu spódnice paradne, letnie szyto z cienkiej, jednobarwnej, fabrycznej tkaniny wełnianej. Były suto marszczone, w pasie wszywane w oszywkę, z przodu miały rozpór zapinany na guziczek lub zawiązywany sznureczkiem, także z przodu były mniej marszczone lub całkiem gładkie. U dołu często obszywano je tasiemkami, aksamitkami. Powszechnie noszone do lat 40. XX w.
Spódnica. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Wełniak. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Cezariusz Belica
Od święta i zimą kobiety nosiły wełniaki - szerokie spódnice z samodziału wełnianego na osnowie lnianej. Czasem posiadały doszyty stanik. Tkaniny przeznaczone na wełniaki były raczej mało skomplikowane, wykonane z dwóch lub trzech kolorów wełny. Dominująca kolorystyka wełniaka radomszczańskiego to czerwone dno z rytmicznym układem prążków w kolorach zielonym, granatowym, czarnym.
Wełniak. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Kobieta w kompletnym ubiorze z pocz. XX w. (rekonstrukcja): chustka salinówka, bluzka, wełniak, zapaska do pasa, buciki czarne, sznurowane do pół łydki, fot. Cezariusz Belica
Zapaska do pasa. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek.
Zapaski do pasa wykonywane były z tkanin samodziałowych (wełna na osnowie lnianej) o pionowym układzie pasków. Zakładano je na spódnice.
Zapaska do pasa. Zbiory Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Cezariusz Belica.
Starsze zapaski wykonane w II połowie XIX w. były komponowane z wąskich symetrycznych prążków bez dna, z dominującym kolorem czerwonym, przez co przypominały typ pasiaka odzieżowego nazywanego burokiem (od barwy buraka).
Zapaska do odziewu. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Cezariusz Belica
Zapaski naramienne do odziewu wykonywane były z tkanin samodziałowych (wełna na osnowie lnianej) o pionowym układzie pasków. Zakładano je na ramiona.
Zapaska do odziewu. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Cezariusz Belica
Zapaska do odziewu. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Cezariusz Belica
Korale. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku, fot. Barbara Sitek
Dopełnieniem stroju były naszyjniki z prawdziwego koralu, bursztynu bądź ich imitacji, także szklane, ozdobione medalikami oraz krzyżykami.
Pani Tomaszewska. Ok. 1920 r., Bartkowice. Ze zbiorów prywatnych Krystyny Wdowińskiej - Świącik
Trzewiki skórzane. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Barbara Sitek
Odświętnym obuwiem były sznurowane trzewiki z wysoką cholewką. Do pracy w polu i koło domu kobiety chodziły boso. Zimą często w drewnianych trepach ze skórzanym wierzchem. Kobiety chodziły też w butach z wysokimi cholewami.