Czepiec do raciborskiego stroju ludowego XIX w., ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
Szyty ręcznie z jedwabnej tafty, watowany, z białą, flanelową podszewką. Czepiec w kolorze ceglastym z kwiatowymi motywami. Dookoła twarzy i po bokach obszyty króliczym futerkiem. Na rondku naszyta w dwóch rzędach fabryczna koronka, wykonana z żółtych metalowych nici. Do rogów doszyte dwie długie, beżowe wstęgi, z tyłu kremowa kokarda.
Czepce tego rodzaju nosiły kobiety zamężne zimową porą.
Czepiec do raciborskiego stroju ludowego XIX w., ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
szyty ręcznie z kremowego rypsu (denko) przetykanego złotą nicią i cienkiej, kremowej satyny. Podszewka z cienkiego, białego płótna. Czepiec składa się z trzech części: denka, oraz rondka dwuczęściowego zszytego nad czołem z wydłużonymi, dolnymi rogami. Na rondku wzdłuż brzegów, naszyta gruba złoto-żółta koronka. Dookoła twarzy i po bokach obszyty szeroką tiulową koronką. Denko górą zaokrąglone, w dolny brzeg posiada wciągniętą tasiemkę do wiązania. Środek denka wypełnia kwiaton jak gdyby wpisany w pięciobok z drobnych cekinów.
Czepiec do raciborskiego stroju ludowego XIX w., ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
szyty ręcznie z jedwabnego brokatu, podszyty samodziałowym, lnianym płótnem. Składa się z dwuczęściowego zszytego nad czołem rondka oraz zaokrąglonego górą denka. W dolny prosty brzeg denka wciągana była tasiemka do wiązania. Końce rondka z przodu wydłużone, wąskie. Na rondku naszyta wąska, złota, zębata koronka. Na kremowym tle bukieciki różowych kwiatków z zielonymi listkami, tkwiące w złoto-żółtym sercowatym motywie oraz żółto-złote kwiatuszki.
Czepiec do raciborskiego stroju ludowego XIX w., ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
szyty ręcznie z białego cienkiego tiulu, ozdobionego angielskim białym haftem. Składa się z trzech części: denka, oraz dwuczęściowego, zszytego nad czołem rondka, z wydłużonymi dolnymi rogami. Denko górą zaokrąglone, w dolny, prosty brzeg wciągnięta tasiemka do wiązania. Dookoła twarzy i po bokach obszyty szeroką tiulową fabryczną koronką. Na denku dookoła małe, kuliste rozetki. Całe gęsto zahaftowane motywami winnych gron, łukowatych gałązek o drobnych listkach oraz kulistych kwiatków.
Wieniec druhny raciborskiej, 1 połowa XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
upleciony na drucianym stelażu. Składa się z dwóch wąskich wianuszków, wykonanych z różowych , drobnych różyczek, niebieskich kwiatuszków, złotych, szklanych kuleczek oraz drobniutkich kolorowych kuleczek, a także srebrnych i złotych papierowych listków i złotej trawki. Wieńce tego rodzaju nosiły młode, niezamężne dziewczęta na uroczystości rodzinne, najczęściej na wesela, na święta kościelne np. z okazji przystąpienia do Kongregacji Maryjnej, z okazji prymicji, na dożynki.
Fragment wieńca druhny raciborskiej, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
Wieniec druhny raciborskiej, 1 połowa XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
składa się z dwóch podwójnych wianków. W dolnym wplecione są owoce poziomek, w górnym szklane złote bombki. Sztuczne kwiatki, listki itp. przymocowane są cienkim drucikiem. Dolna para wianków składa się z różowych różyczek, niebieskich niezapominajek, żółtych kwiatków, sztucznych owoców poziomek, szklanych jagód, zielonych i srebrnych listków. W górnej parze występują różowe różyczki, niebieskie kwiatki, złote bombki i liście. Cały wieniec ozdabia złota, metalowa "trawka". Do wieńca przyczepiano szerokie, jedwabne wstęgi fabor najczęściej w kolorze czerwonym, różowym. Końce wstęgi sięgały dolnej krawędzi spódnicy.
Chustka wełniana ze strzympami połowa XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
Kobiety zamężne zakładały do odświętnego stroju jednobarwne, wełniane chustki. Najczęściej miały kształt kwadratowy. Przed nałożeniem na głowę składano je w trójkąt i wiązano pod brodą. Do brzegów chustek dowiązane są długie, jedwabne frędzle, wiązane u nasady w ukośną kratkę. Stanowiły one ozdobę stroju. Kolor chustki był zwykle dobierany do barwy całości stroju. Najczęściej występują chustki w kolorze czarnym, popielatym, brązowym, beżowym i zielonym.
Chusta zamtowa 1 połowa XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
chustka nagłowna wykonana z aksamitu tkanego fabrycznie z zamtu w kolorze czarnym. Chusta ma kształt prostokątny, faktura tkaniny niejednolita, tłoczona. Brzegi chusty wykończone są długimi, jedwabnymi nićmi, w tej samej barwie, wiązanymi u nasady w ukośną kratkę. Chustki tego rodzaju zakładały starsze kobiety na chłodniejsze dni jesienią lub na wiosnę. Najczęściej występowały w kolorze czarnym lub brązowym.
Chusta wełniana herbstuch 1 połowa XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
do raciborskiego, kobiecego stroju ludowego zakładana na głowę i na ramionach. Tkana fabrycznie z cienkiej wełny w kolorze czarnym . Kształt chusty - długi prostokąt. Wzdłuż brzegów chusty tkany jest barwny szlak o ornamentach kwiatowych w kolorach zielonym i czerwonym. Krótsze boki chusty wykończone są długimi frędzlami wełnianymi w kolorze czarnym.
Chusta supełkowa plejt Racibórz-Markowice 1 połowa XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
wełniana, duża o prostokątnym kształcie. Kolor chusty czarny, tkana w szeroką, granatową kratkę. Splot supełkowy. Frędzle wysnute z tkaniny, spiralnie skręcone. Chusty tego rodzaju noszono jako okrycie wierzchnie zarzucane na głowę, okrywające tułów kobiety.
Chusta zimowa hyta 1 połowa XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
duża prostokątna, tkana fabrycznie z grubej wełniany. Składana na połowę, a następnie po przekątnej. Na brązowym tle szeroka krata w kolorze szarym, zielonkawym oraz granatowym. Brzegi wykończone frędzlami wysnutymi z tego samego materiału i skręconymi. Chusty tego rodzaju noszono zimą jako okrycie wierzchnie zarzucane na głowę, okrywające tułów kobiety.
Kaftan szpyndzer, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
Kaftan szyty z wzorzystych taft i atłasów wyprodukowanych fabrycznie. Zapinany z przodu na haftki i pasek z ozdobną klamrą. Szpyndzer jest krótki do pasa, wąski w talii, posiada dekolt najczęściej wycięty w trójkąt bądź karo. Kaftan ma charakterystyczny szeroki, szalowy kołnierz ozdobiony frędzlami. Rękawy watowane, bufiaste u góry i zwężające się ku mankietom. Te strojne kaftany nosiły w XIX wieku zamożne gospodynie siedloczki.
Kaftan szpyndzer, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
Kaftan szyty z wzorzystych taft i atłasów wyprodukowanych fabrycznie. Zapinany z przodu na haftki i pasek z ozdobną klamrą. Szpyndzer jest krótki do pasa, wąski w talii, posiada dekolt najczęściej wycięty w trójkąt bądź karo. Szpyndzer ma szeroki, szalowy kołnierz. Do szpyndzera zakładały kobiety spódnice z rurkowatymi gufrowanymi falbanami oraz jedwabne fartuchy we wzory kwiatowe.
Kaftan szpyndzer zimowy z XIX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
kaftan szyty ręcznie z granatowego sukna. Podszewka wykonana z lnianej tkaniny w kolorze białym. Krótki do talii, dopasowany z krótką baskinką ułożoną z tyłu w fałdki. Dookoła dekoltu szalowy kołnierz sięgający talii, z tyłu szerszy. Na kołnierzu naszyty wężyk z czarnego sutaszu. Z przodu kaftan zapięty na haftkę. Rękawy długie, watowane, z dużymi, bufiastymi główkami, dołem wąskie, rozcięte, zapinane na haftki.
Kaftan szpyndzer zimowy, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
tylna część dziewiętnastowiecznego kaftana szytego ręcznie z granatowego sukna. Krótki do talii, dopasowany z krótką baskinką ułożoną z tyłu w fałdki.
Jupa, jakla kaftan do raciborskiego kobiecego stroju ludowego ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
szyty na maszynie z fioletowej tkaniny jedwabnej. Dość długi, sięgający do bioder, rozszerzający się trapezowato ku dołowi. Zapinany z przodu na niebieskie guziczki. Rękaw prosty, długi, wszyty gładko. Wzdłuż przodów, dołem i na rękawach naszyte kolorowe fabryczne aplikacje o motywach roślinnych.
Kaftan jakla, jupka do raciborskiego stroju ludowego z 1. Poł. XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
Kaftany tego rodzaju sięgały długością aż do bioder, rozszerzały się trapezowato od pach w dół, koło szyi wykończone były najczęściej stójką, zapinane z przodu na zatrzaski. Posiadały długie rękawy z mocno marszczonymi główkami. W latach 30-tych XX w. główki rękawów przestały być sterczące i marszczone - stały się gładkie. Szyto je z drogich materiałów jedwabnych, wełnianych, a także z aksamitów w kolorach o tonacji ciemnej: czarnym, granatowym, ciemnozielonym, brązowym, fioletowym.
Kaftan jakla, jupka do raciborskiego stroju ludowego z 1. Poł. XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
Jakle szyte były z wzorzystych jedwabnych materiałów, zdobione były naszywanymi na krawędzi przedniej poły, przy krawędziach dolnych oraz na końcach rękawów fabrycznymi koronkami o motywach kwiatowych.
aftanik płócienny koszułka do raciborskiego stroju młodej dziewczyny, 1. poł. XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
uszyta maszynowo z bawełnianego płócienka w kolorze białym Krój poncho podłużne. Na ramionach od spodu przyszyte są przyramki. Rękawy proste, górą marszczone, pod pachami wszyte kwadratowe kliny. U dołu obszyte fabryczną, białą koronką. Powyżej ściągnięte na dwie gumki.
Kaftanik płócienny koszułka do raciborskiego stroju młodej dziewczyny, 1. poł. XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
uszyta maszynowo z bawełnianego płócienka w kolorze białym Krój poncho podłużne. Wokół szyi nie występowały kołnierze, ani kryzy tylko wąski tunelik, do którego wciągało się bawełnianą tasiemkę do wiązania koszułki, ponieważ na kaftanik wiązano chustkę szatkę. Kryza bądź kołnierz przeszkadzałby w wiązaniu chustki.
Chustka wełniana szatka do raciborskiego stroju młodej dziewczyny, 1. poł. XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
duża, kwadratowa chustka wykonana z cienkiej tkaniny wełnianej. Złożoną po przekątnej, zarzucano na plecy i krzyżowano z przodu, wiązano ją w tyle na wysokości talii. Tło chusty jasne (białe, kremowe, żółte). Wzdłuż brzegów tkane pasy kwiatowe składające się z różowo-czerwonych różyczek o zielonych listkach. Brzegi wykończone wełnianymi frędzlami wiązanymi w kratkę.
Charakterystyczny element raciborskiego stroju ludowego.
Chusta szpigeltuch do raciborskiego stroju panny młodej, 1. poł. XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
tkana fabrycznie z nici wełnianych i jedwabnych. Kształt chusty prostokątny, krótsze boki wykończone czarnymi frędzlami. Tło chusty stanowi turecki wzór składający się z pojedynczych motywów sercowatych o czarnych, wyraźnych konturach, wewnątrz których znajdują się ornamenty roślinne w kolorze zielonym. Chusty tego typu były zakładane przez panny młode jako element stroju ślubnego, a później z okazji dużych uroczystości np. na Boże Narodzenie.
Spódnica suknia, kiecka, glorka, Brzezie XIX wiek, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
uszyta maszynowo z cienkiego, mieniącego się jedwabnego materiału w kolorze fioletowym. Długa, szeroka, w talii suto marszczona i wszyta w obszewkę. Przednia część spódnicy od góry rozcięta. Dołem naszyta szeroka, karbowana falbana.
Spódnica suknia, kiecka, glorka, Brzezie XIX wiek, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
uszyta maszynowo z cienkiego, mieniącego się jedwabnego materiału glorii w kolorze ciemnozielonym. W pasie suto marszczona i doszyta do płóciennego stanika z półokrągłym dekoltem, zapinanego z przodu. U dołu zakończona karbowanymi falbanami tolkrouzami. Ilość falban świadczyła o zamożności właścicielki. Moda na falbany panowała do lat dwudziestych XX stulecia.
Spódnica mazelonka, 1. poł. XX wiek, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
szyta maszynowo z tkaniny aksamitnej w kolorze granatowym. Tkanina wyprodukowana fabrycznie. Przednia część spódnicy gładka, u góry z przodu głęboko rozcięta. Tylna część spódnicy mocno marszczona. Do spódnicy u góry doszyty jest płócienny stanik z półokrągłym dekoltem, rozpinany z przodu na trzy białe guziczki. Spódnice tego rodzaju nosiły kobiety na świąteczne dni i okazje w okresie jesiennym i zimowym.
Tył spódnicy mazelonki, 1. poł. XX wiek, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
szyta maszynowo z wzorzystej tkaniny jedwabnej wyprodukowanej fabrycznie. Na czarnym tle tkane duże wzory kwiatowe (stylizowane kwiaty chryzantem) w kolorze fioletowym. Przednia część spódnicy gładka, u góry z przodu głęboko rozcięta. Tylna część spódnicy plisowana.
Komplet kobiecy ancug, spódnica mazelonka i kaftan jakla, 1. poł. XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
Spódnica i kaftan najczęściej szyte były z tego samego rodzaju tkaniny i stanowiły komplet zakładany na świąteczne dni i okazje.
Fartuch jedwabny szina, 1. poł. XX wiek, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
szyty maszynowo z wzorzystej tkaniny jedwabnej wyprodukowanej fabrycznie. Górna część sztukowana pasem białego bawełnianego płótna, zakładanego i wszytego w wąską obszewkę, przechodzącą w troki do wiązania, przedłużone białymi, bawełnianymi tasiemkami. Na kremowym tle tkane są duże wzory kwiatowe - bukiety czerwonych kwiatów, oraz tłoczone są duże kwiaty w kolorze kremowym, nieco ciemniejsze od tła. Fartuch ten stanowi jeden z elementów raciborskiego stroju ludowego noszonego do stroju świątecznego.
Fartuch malowany, poł. XX wiek, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
W okresach kryzysowych, gdy nie można było nabyć wzorzystych tkanin jedwabnych kobiety malowały ręcznie na fartuchach farbami olejnymi duże wzory kwiatowe.
Fartuch brokatowy, poł. XX w. ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
Fartuchy noszone do raciborskich strojów ludowych są długie, proste, lekko marszczone w pasie i wszyte w obszewkę. W zależności od miejscowej mody sięgały długością brzegu spódnicy lub były od niej nieco krótsze (na pograniczu śląsko-morawskim). Do strojów świątecznych zakładano fartuchy w duże wzory kwiatowe. Kolor fartucha był dobierany do koloru kaftana i spódnicy.
.Fartuch zopaska opawska, 1. poł. XX w. ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski
Fartuchy zakładane jeszcze przed II wojną światową na mniej uroczyste okazje. Szyte maszynowe z perkalu w kolorze ciemnoniebieskim zwanego płótnem opawskim. Na tkaninie haftowano białymi nićmi pasy wzorów kwiatowych, a brzegi wykańczano białymi haftowanymi ząbkami. Fartuchy tego rodzaju zakładały m.in. starościny weselne, które roznosiły przed weselem obrzędowe ciasto kołocz do domów gości, znajomych i sąsiadów.
Stanik lajbik z kiełbasą, 1. poł. XX wieku, ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. Marek Krakowski.
szyty maszynowo z białego, bawełnianego płótna, wyprodukowanego fabrycznie. Zapinany z przodu na 3 guziki pościelowe. Dekolt szeroki, półokrągły. Pod pachami szeroko wykrojony. Krótki do pasa na dole zakończony szmacianym wałkiem- "kiełbasą", wciągniętym w rulon o szer. 6 cm. Wałek ten poszerzał sylwetkę kobiety i zabezpieczał przed obsunięciem się spódnic.
Spódnica spodnia drajdrutka, XIX w., ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
W śląskim stroju ludowym charakterystyczna była kopiata sylwetka kobiety, która miała odzwierciedlać jej powagę i majestat. Taki wygląd stroju przejęty został w XIX w. z zachodniej mody mieszczańskiej. Na Śląsku osiągano go poprzez noszenie szerokich, długich spódnic, pod które zakładano halki usztywniane drutami – drajdrutki i suto marszczone, płócienne halki zwane unterokami. Majestat postawy kobiety, ciemna kolorystyka strojów, a także fakt, iż stroje te w większości szyte były z tkanin wyprodukowanych fabrycznie to elementy najbardziej charakterystyczne dla ubiorów ludowych naszego regionu.
Spódnica spodnia unterok, XX w., ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
Szyta maszynowo z bawełnianego płótna w kolorze białym. Zapinana z przodu na haftkę. Suto marszczona w pasie i wszyta w wąską obszewkę. Dół halki ozdobiony falbaną wykończoną u dołu angielskim, fabrycznym haftem lub fabryczną koronką.
Spódnice tego rodzaju nosiły starsze kobiety w powiecie raciborskim jeszcze na przełomie XX/XXI wieku.
Unterok sztepowany ze zbiorów Muzeum w Raciborzu, fot. M. Krakowski.
Spódnica spodnia noszona zimą uszyta maszynowo i ręcznie z bawełnianego żakardu i bawełnianej satyny ( podszewka), watowana i pikowana.. Długa, szeroka, w talii fałdowana, wszyta w czerwoną, płócienną obszewkę, zapięta na haftkę. Tego typu spódnice noszono jeszcze na pocz. XX w.