Z okolic Augustowa, Wojciech Gerson, Ubiory ludu polskiego, Warszawa, 1855.
Jeszcze pod koniec XIX w. mężczyźni nosili sukienne czapki nauszne, obszyte futerkiem i opadające aż na kark oraz tzw. rozłupy o wysokiej główce z futrzanym otokiem rozciętym na jednym boku. Takich samych używano w okolicach Suwałk. Ponadto noszono wysokie, granatowe rogatywki z otokiem z szarego futra baraniego runem na wierzch i wysokie czarne kapelusze - cylindry. Wszystkie te nakrycia głowy znamy jedynie z ikonografii Wojciecha Gersona i wyrywkowych opisów.
Z okolic Augustowa, Wojciech Gerson, Ubiory ludu polskiego, Warszawa 1855.
Członek Zespołu Tańca Ludowego „Bystry” w maciejówce, fot. K. Snarski. Zbiory prywatne.
Od przełomu XIX i XX w. powszechnym stało się noszenie granatowych lub czarnych okrągłych maciejówek. Miały one wysokie sukienne denko, sztywny otok ozdobiony skórzanym paskiem lub sznurkiem przymocowanym dwoma guzikami i twardy, lakierowany daszek.
Mężczyzna w kaszkiecie, Dalny Las, gmina Płaska, pow. augustowski, ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Suwałkach, fot. Marian Pokropek.
Po I wojnie światowej mężczyźni zaczęli nosić także kaszkiety, czyli czapki o płaskiej, okrągłej główce ze sztywnym daszkiem, ale bez otoku, w całości wykonane z wełnianej tkaniny gładkiej lub wzorzystej, często w jodełkę.
Rysunek koszuli męskiej ze stójką, ze zbiorów prywatnych.
Podstawę odzieży męskiej stanowiła koszula o kroju przyramkowym szyta z lnianego samodziału. Na przełomie XIX i XX w. w modę weszły koszule o kroju z karczkiem. Miały one kołnierzyk-stójkę oraz długie, wszyte w mankiety rękawy. Początkowo szyto je w całości z samodziału lnianego, z czasem naszywano na ich przodzie gors z fabrycznego płótna bawełnianego, którym obszywano także mankiety i stójkę. Koszule, niezależnie od kroju, były długie do kolan. Do stroju codziennego noszono je wypuszczane na spodnie i przepasane paskiem lub sznurem, a do stroju świątecznego niekiedy wpuszczano je w spodnie.
Rysunek spodni, ze zbiorów prywatnych.
Spodnie noszone latem, zarówno odświętne jak i codzienne, szyto z grubego, słabo bielonego płótna lnianego, zaś zimowe z tkanin wełnianych. Każdą ich nogawkę krojono z jednego płata samodziału, a z przodu w pasie poszerzał je trójkątny klin. Miały one na boku niewielki rozporek, a górną krawędź podwiniętą lub wszytą w pasek. Jeśli górna część spodni była podwinięta to w powstały dzięki temu tunel wciągano sznurek, który regulował obwód spodni w pasie i służył do ich podtrzymywania. Nowszą formą były spodnie wzorowane na modzie miejskiej. Od początku XX w. popularnymi stały bryczesy szyte z sukna lub tkanin wełnianych w kolorze granatowym, brunatnym, szarym, khaki i czarnym. Ich nogawki były wąskie i dopasowane na łydkach, a nad kolanami rozszerzały się bufiasto.
Rysunek kamizelki, ze zbiorów prywatnych.
Kamizelki były niezbyt długie, sięgające nieco poniżej pasa. Zakładano je na wypuszczoną na spodnie koszulę. Miały proste wycięcie pod szyją i ewentualnie niski kołnierzyk. Zapiano je na przyszyte w jednym rzędzie guziki.
Członek Zespołu Tańca Ludowego „Bystry” w kamizelce, fot. Krzysztof Snarski.
Kamizelki szyto z dwóch rodzajów tkaniny: na część przednią przeznaczano grube płótna lub sukna w kolorach szarym, brązowym, granatowym lub czarnym, na tylną te same, ale już niebarwione tkaniny. Niektóre kamizelki sukienne miały podszewkę z cienkiego płótna.
Kożuchy, wystawa stała Muzeum Ziemi Augustowskiej, fot. Elżbieta Piskorz-Branekova.
Kożuchy noszono długie do kolan lub połowy łydki. Szyto je najchętniej ze skór owiec o czarnym runie wyprawianych na kolor brązowy. Miał prosty krój, duży wykładany kołnierz i zapięcie na skórzane pętelki i robione ze skóry guziki. W czasie zimnych, ale wilgotnych dni dla zabezpieczenia przed zniszczeniem zakładano na niego inne okrycie wierzchnie np. burkę.
Burka, ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Suwałkach, fot. Krzysztof Snarski.
Burka noszona była na tym terenie podobnie jak na całej Suwalszczyźnie i Podlasiu. Nie było to okrycie używane samodzielnie, ale zakładane na sukmanę lub kożuch.
Burka, wystawa stała Muzeum Ziemi Augustowskiej, fot. Elżbieta Piskorz-Branekova.
Mężczyźni używali burki tylko w podróży w warunkach zimowych. Szyto ją z grubego, folowanego sukna, najczęściej w kolorze brązowym lub czarnym. Była bardzo szeroka, ciężka i długa. Często miała dopinany do pleców kaptur
Łapcie, ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Suwałkach, fot. Krzysztof Snarski.
Najstarszym i najprostszym obuwiem, noszonym głównie do stroju codziennego były łapcie. Wyplatano je techniką krzyżową z łyka, najpowszechniej lipowego. Miały formę płytkich czółenek, a właściwie była to podeszwa z małym noskiem i usytułowanymi po bokach oczkami przez które przewlekano rzemienie lub sznurki służące do przywiązania łapci do nogi.
Pasterz wiejski w Augustowskiem, fot. K. Kulwieć, „Ziemia”, 1910, nr. 3.
Przed założeniem łapci owijano nogi onucami wykonanymi z płótna samodziałowego lub tkaniny wełnianej.
Wojna na wschodzie – „Barbarzyńcy” dostarczają żywność miejscowej ludności, 1915 r., pocztówka, wydawca nieznany, ze zbiorów prywatnych.
Do stroju świątecznego mężczyźni zakładali skórzane sięgające do kostek trzewiki i buty z cholewami. W końcowej fazie noszenia odzieży tradycyjnej były to najczęściej oficerki o sztywnym zapiętku i cholewie.