„Polskie stroje ludowe w Internecie” to projekt realizowany od 2011 r. przez Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” im. Witolda Dynowskiego. Celem projektu jest wypełnienie swego rodzaju luki w zasobach Internetu, poprzez zgromadzenie w jednym miejscu rzetelnej wiedzy na temat strojów ludowych, pochodzących z jak największej liczby regionów etnograficznych. Jego rezultatem jest strona internetowa www.strojeludowe.net, która została uruchomiona w listopadzie 2011 r. i od tego czasu jest systematycznie poszerzana.
Podczas wstępnego rozpoznania, jakie przeprowadziliśmy na potrzeby projektu, okazało się, że wyszukiwarki internetowe na hasło „stroje ludowe” odsyłają przede wszystkim na strony producentów odzieży dla zespołów folklorystycznych, a profesjonalną wiedzę dotyczącą strojów z poszczególnych regionów można znaleźć na stronach lokalnych muzeów, stowarzyszeń i instytucji, jest to jednak wiedza bardzo rozproszona. Brakowało miejsca w internecie, w którym zebrane byłyby merytoryczne informacje na temat większej liczby strojów ludowych z różnych regionów dodatkowo bogato zilustrowane.
Ważnym założeniem projektu jest prezentowanie strojów ludowych z terenu Polski w całej ich różnorodności. By pokazać jak najszerszy kontekst zdecydowaliśmy się na wykorzystanie możliwie szerokich ram, w których mieszczą się regiony etnograficzne zawierające się zarówno we współczesnych, jak i przedwojennych granicach Polski. To także stroje różnych grup etnicznych, w tym Hucułów czy mieszkańców różnych części Podlasia. Jako ową różnorodność rozumiemy również prezentację strojów z różnych, nie tylko najbardziej znanych regionów. Dlatego od samego początku na stronie pojawiały się zarówno opracowania dotyczące strojów powszechnie rozpoznawanych, jak strój Krakowiaków Zachodnich, strój podhalański czy łowicki, oraz tych mniej znanych i takich, które odeszły w zapomnienie i są rozpoznawane jedynie przez specjalistów i pasjonatów, jak np. stroje z okolic Iłży czy Hrubieszowa.
Chcemy pokazywać strój ludowy nie jako oderwany od codziennego życia kostium sceniczny czy umieszczony w gablocie kawałek tkaniny. Zdjęcia prezentowane na naszej stronie pokazują strój, takim, jakim był noszony przez zwykłych ludzi w ich, chciałoby się powiedzieć, codziennym życiu. Choć oczywiście wiemy, że strój ludowy był ubiorem odświętnym, zakładanym na szczególne okazje. Był też adaptowany zgodnie z preferencjami, gustami i możliwościami na potrzeby konkretnych osób przez samych właścicieli.
Zależy nam na popularyzowaniu wiedzy o strojach ludowych w jej jak najszerszym wymiarze. Dotyczy to zarówno praktyk związanych z noszeniem strojów, jak i samego procesu powstawania konkretnych elementów stroju. Staramy się również wprowadzić element edukacji estetycznej związanej ze zdobnictwem stroju ludowego.
Dwie główne składowe, które tworzą prezentację strojów na naszej stronie to opis i ikonografia. Na opracowanie stroju z każdego regionu składają się: tekst opisujący historię stroju ludowego na danym terenie i jego najważniejsze cechy, bibliografia i czytelnia on line (dla tych, którzy u nas tylko zaczęli swoje poszukiwania informacji), oraz galerie, w których prezentujemy poszczególne elementy stroju męskiego i kobiecego z krótkimi opisami, a także, jeśli istnieje taka możliwość – hafty i wykroje. Elementy te są prezentowane w bardzo różny sposób. W galeriach sąsiadują ze sobą fotografie obiektów pochodzących z kolekcji muzealnych, rysunki, reprodukcje, zdjęcia stylizacji na modelach oraz, szczególnie cenne, fotografie archiwalne pochodzące głównie ze zbiorów muzealnych, archiwów (w tym Narodowego Archiwum Cyfrowego) oraz od prywatnych kolekcjonerów. Niektóre stroje zawierają galerie ze zdjęciami współczesnych strojów noszonych przez członków zespołów folklorystycznych i twórców ludowych. Z okazji obchodów Roku Kolberga 2014 część opisów strojów została uzupełniona fragmentami pochodzącymi z Dzieł Wszystkich Oskara Kolberga.
Prezentacja tematu w posługującym się głównie obrazami Internecie sprawiła, że konieczne stało się znalezienie partnerów. Muzea, wydawnictwa, ośrodki kultury i osoby prywatne zgodziły się udostępnić swoje kolekcje pocztówek, obrazów, starych fotografii i elementów strojów, które stały się podstawą, na której można było budować opowieść o strojach ludowych. To właśnie materiały wizualne są warunkiem istnienia tej strony. Wykorzystanie nowych technologii i siły medium, jakim jest Internet, nie tylko pozwoliło zaprezentować klasyczny temat etnograficzny w nowej formie, ale także utworzyć kanał, którym nieeksponowane na co dzień zbiory muzealne docierają do odbiorców. Strona www.strojeludowe.net stała się wirtualnym albumem prezentującym w jednym miejscu w internecie zbiory różnych, rozrzuconych po całej Polsce muzeów.
Aby umożliwić odbiorcom wejście w bezpośredni, osobisty kontakt ze strojem ludowym organizujemy warsztaty rękodzielnicze, inspirowane tradycyjnymi strojami ludowymi. Na warsztatach szyjemy elementy strojów, zaczynając od spódnicy szytej z klinów, przez proste gorsety i koszule, na spodniach szytych na wzór spodni od stroju łowickiego kończąc. Ale inspiracja w stroju ludowym kryje się nie tylko w wykrojach, ale również we wzorach tkanin, które starannie dobieramy. By pokazać wielowymiarowy charakter strojów ludowych, zarówno w ich minionym, jak i współczesnym, inspirującym wymiarze, organizujemy także warsztaty tkactwa i haftu, w trakcie których przekazywane są konkretne umiejętności, a także warsztaty dekupażu i sitodruku, gdzie uczestnicy i uczestniczki za pomocą techniki sitodruku nanoszą na dowolne tkaniny, w dowolny sposób, wykorzystany już przez nas i cieszący się zainteresowaniem na promujących projekt torbach, wzór haftu wilanowskiego. Po stu latach czarny motyw wrócił, tym razem nie na przyramki koszul i chusty, ale na torby, koszulki i bluzy mieszkańców nie tylko Wilanowa, Ursynowa i Służewa, ale też innych warszawskich dzielnic.
Celem projektu jest popularyzacja polskiego dziedzictwa kulturowego ze szczególnym uwzględnieniem polskich strojów ludowych.
Projekt „Słownik terminologiczny polskich strojów ludowych. Publikacja książki oraz upowszechnienie wyników w internecie na platformie strojeludowe.net” realizowany w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Numer projektu: 0133/NPRH8/H11/87/2019, okres realizacji projektu: 30.06.2020-31.05.2025
Wydawca:
Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” im. Witolda Dynowskiego
Kontakt w sprawie projektu: strojeludowenet@gmail.com
Kontakt ze Stowarzyszeniem: pracownia@etnograficzna.pl
Współwydawca od 2019 roku:
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze