Maria Tatoń prezentuje galon na spódnicy czerwonej wykonany metodą klockową. Wilamowice, 2020, fot. T. Król.

• imię i nazwisko: Maria Tatoń
• rok i miejsce urodzenia: 1954, Bujaków
• miejscowość/województwo zamieszkania/tworzenia: Wilamowice, województwo śląskie
• region: Wilamowice
• dziedzina: szycie, haft, koronka klockowa
• wykształcenie/wykonywany zawód/czym zajmuje się na co dzień: emerytka, haftciarstwo, koronkarstwo

Kontakt: stow.wilamowianie@gmail.com

Maria Tatoń przed występem zespołu. Wilamowice, 2019, fot. J. Mazur.

Maria Tatoń (wilamowski przydomek „Kȧźła”) urodziła się w 1954 r. w Bujakowie i jako dziecko przeprowadziła się do rodzinnej miejscowości ojca – Wilamowic. W tym mieście spędziła całe życie.

Gdy chodziła do szkoły podstawowej, nauczyła się haftować i robić koronki. Oprócz hafciarstwa zajmuje się również przerabianiem starych firanek na bieżniki, obrusy, makatki, serwetki i wzorzyste kilimy. Tworzy również na szydełku berety, czapeczki, szaliki, serwetki. Robi także kwiaty i inne ozdoby z bibuły. Przez lata było to jej hobby oraz dodatkową pracą. Swoje umiejętności rozwijała również w Kole Gospodyń Wiejskich w Wilamowicach.

Haft na koszulę jypła wykonany przez Marię Tatoń. Wilamowice, 2020, fot. T. Król.

W 2005 r. zapisała się, za namową Anny Fox, długoletniej kierowniczki KGW, do Zespołu Regionalnego „Wilamowice”. Tam zainteresowała się kulturą wilamowską, a szczególnie pieśnią, tańcem i strojem. Korzystając ze swoich umiejętności hafciarskich, zaczęła od tego momentu wykonywać hafty na koszule jypła. Korzystała z dawnych wzorów przekazanych jej przez starsze wilamowskie hafciarki. Wykonała ich wiele, zarówno dla zespołów, jak i osób prywatnych. W ostatnich latach wyszyła również kilkanaście żółtych drymł, głównie na potrzeby zespołu i do kolekcji muzealnych, gdyż są one w dzisiejszych czasach rzadko noszone przez Wilamowianki.

W 2016 r. wzięła udział w warsztatach koronki klockowej, które przeprowadziła w Wilamowicach Ewa Szpila z Bobowej. Podczas nich pani Maria nauczyła się tej techniki i od tego czasu jest jedną z nielicznych osób wykonujących galony do wilamowskich spódnic jednokolorowych – czerwonej i niebieskiej. Sztuka ta w Wilamowicach zanikła bardzo dawno. Pani Maria wykonuje również bransoletki z koronki klockowej, korzystając z wilamowskich wzorów. Współpracuje ponadto z krawcową Danutą Kubicą, której pomaga również przy obszywaniu części stroju, na których znajdują się hafty.

Hafty na żółte drymły wykonane przez Marię Tatoń. Wilamowice, 2021, fot. T. Król.

Pani Maria prowadziła warsztaty z technik tradycyjnego wytwarzania stroju, organizowane w ramach działalności Stowarzyszenia „Wilamowianie”. Wybrane z nich to:

• Warsztaty wilamowskiej koronki i hafciarstwa w ramach projektu: Strój wilamowski jako nośnik  ginącej tradycji miasta Wilamowice – rewitalizacja kultury wilamowskiej poprzez organizację warsztatów szycia stroju, doposażenia Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca „Wilamowice” oraz publikację broszur edukacyjnych dotyczących kultury wilamowskiej (2014).
• Warsztaty obszywania drymły w ramach projektu RewiTEATRalizacja międzypokoleniowa, LGD Ziemia Bielska, Stowarzyszenie „Wilamowianie” (2016).
• Warsztaty robienia galonu w ramach projektu Jupka, Jypła i Mantuł, czyli warsztaty kroju i szycia stroju wilamowskiego, Stowarzyszenie „Wilamowianie” (2021).

Należy do Bazy Twórców Lokalnej Grupy Działania „Ziemi Bielskiej”.

Maria Tatoń (po lewej) prowadzi warsztaty szycia stroju wilamowskiego. Wilamowice, 2021, fot. T. Król.

Bibliografia

Chromik B., Król T., Małanicz-Przybylska M., Wilamowianie i ich stroje, Warszawa: Centrum Zaangażowanych Badań nad Ciągłością Kulturową 2020.

Król T., „Praca ciężka i niezapłacona”, czyli współcześni wytwórcy stroju wilamowskiego, [w:] Współczesna problematyka badań nad strojami ludowymi, Atlas Polskich Strojów Ludowych, red. A.W. Brzezińska, A.Paprot-Wielopolska, M. Tymochowicz, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2018, s. 87-100.

Opracowanie: Tymoteusz Król