Danuta Kubica w uszytej przez siebie jupce podczas pokazu mody śląskiej. Bytom, 2021, fot. T. Król.

imię i nazwisko: Danuta Kubica

• rok i miejsce urodzenia: 1950, Wilamowice
• miejscowość/województwo zamieszkania/tworzenia: Wilamowice, powiat bielski, województwo śląskie
• region: Wilamowice
• dziedzina: szycie, krawiectwo
• wykształcenie/wykonywany zawód/czym zajmuje się na co dzień: emerytka, krawcowa

Kontakt: stow.wilamowianie@gmail.com

Danuta Kubica podczas prowadzenia warsztatów szycia stroju wilamowskiego. Wilamowice, 2021, fot. T. Król.

Danuta Kubica (wilamowski przydomek „Ćiöe”) urodziła się w 1950 r. w Wilamowicach, gdzie spędziła całe życie. Skończyła szkołę rolniczą w Wilamowicach i pracowała w restauracji w Wilamowicach (jako kelnerka czasami również w stroju wilamowskim) oraz w zakładach mięsnych w Bielsku-Białej, pomagając jednocześnie rodzicom przy gospodarstwie.

Już jako nastolatka interesowała się krawiectwem. Znaną wilamowską krawcową była jej prababka Rozalia Danek, szyła (choć nie stroje wilamowskie) również jej siostra Stefania. W wieku 13 lat Danuta Kubica wstąpiła do Zespołu Regionalnego „Wilamowice”, w którym tańczyła do czasu narodzin drugiego syna w 1974 r. W 2007 r., będąc już na emeryturze, wstąpiła ponownie do reaktywowanego siedem lat wcześniej zespołu. Wtedy też zaangażowała się w szycie strojów wilamowskich. Choć robiła to głównie dla znajomych i krewnych z Wilamowic, to z powodu renesansu wilamowskiej kultury w ostatnich latach zaczęła otrzymywać coraz więcej zamówień. Nie należy do żadnego stowarzyszenia twórców ludowych, ale swoją pracę wykonuje we współpracy ze Stowarzyszeniem „Wilamowianie”. Konsultuje się u etnografów, sama udziela konsultacji i prowadzi warsztaty, a także wykonuje stroje dla tej organizacji.

Strój mężatki w całości (poza butami, pończochami i haftem na związce) wykonany przez Danutę Kubicę. Wilamowice, 2019, fot. J. Majerska-Sznajder.

Pani Danuta szyje właściwie wszystkie elementy stroju wilamowskiego – koszule „jypły”, jupki, bieliznę, spódnice, fartuchy, wiąże wstążki. Najwięcej czasu zajmuje jej szycie spódnicy, a szczególnie jej odpowiednie ufałdowanie. Ponieważ sztuka fałdowania spódnic wilamowskich zanikła, pani Danuta przypominała sobie to, co opowiadała jej mama i inne starsze Wilamowianki, dlatego metodą prób i błędów doszła do dawnej technologii.

Jako krawcowa nie zajmuje się haftem, ale obszywa swoje dzieła gotowymi aplikacjami (jak w przypadku jupek) lub haftami i koronkami wykonanymi przez inne twórczynie, np. Marię Tatoń, Krystynę Nycz czy Erykę Klimeczek.

Strój mężatki w całości (poza butami, koralami, pończochami i haftem na związce) wykonany przez Danutę Kubicę. Wilamowice, 2019, fot. J. Majerska-Sznajder

Dużym problemem w jej pracy jest uzyskanie odpowiednich materiałów. Ważny jest nie tylko wilamowski wzór, ale również faktura materiału. Często te kupione przez osoby zamawiające stroje są ładne, ale mogą nie nadawać się do uszycia lub późniejszego użytkowania. Dlatego pani Danuta doradza również innym w kwestach doboru tkanin lub sama jeździ do sklepów i je wyszukuje.

Pani Danuta nie tylko tworzy piękne nowe stroje, ale również dba o utrzymanie w dobrym stanie tych starych. Wiele zabytkowych, zniszczonych spódnic czy fartuchów zostało przez nią pieczołowicie odrestaurowanych i wyczyszczonych. Jak twierdzi, wymagało to nieraz większego zastanowienia i pracy niż uszycie nowych. Dużą satysfakcję daje jej to, że stary element stroju zostanie naprawiony i może służyć następnym pokoleniom.

Ważnym aspektem jej twórczości jest wykonywanie lalek w strojach wilamowskich. Przygotowała ich już kilkadziesiąt w strojach na różne okazje. Zajmuje się również remontowaniem starych lalek – tradycja lalek w strojach sięga w Wilamowicach lat 60. XX w.

Krawcowa nie tylko szyje stroje i je odnawia, ale również jest specjalistką od jego odpowiedniego kompletowania i zakładania. Opanowała rzadką dzisiaj już sztukę wiązania chustek na „cypły” oraz „zaczepiania”, czyli zakładania czepców. Kobiety, które nie potrafią tego zrobić same, przychodzą do niej przed wyjściem, aby to ona założyła im strój według dawnych zasad.

Strój mężatki w całości (poza butami, pończochami i haftami na związce i koszuli) wykonany przez Danutę Kubicę. Wilamowice, 2019, fot. J. Majerska-Sznajder.

Choć nie ma stałych uczennic krawieckich, wiedzę dotyczącą technicznych aspektów tworzenia stroju przekazała młodym Wilamowianom, np. swojej wnuczce Justynie Majerskiej-Sznajder i jej mężowi Rafałowi Sznajderowi.

Prowadziła również liczne warsztaty na temat stroju wilamowskiego, np. w ramach programu „Seniorzy w akcji” czy projektów realizowanych w ramach działalności Stowarzyszenia „Wilamowianie”. Zrealizowała:

• Warsztaty szycia wilamowskich spódnic, prowadzone w ramach projektu Strój wilamowski jako nośnik ginącej tradycji miasta Wilamowice – rewitalizacja kultury wilamowskiej poprzez organizację warsztatów szycia stroju, doposażenia Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca „Wilamowice” oraz publikację broszur edukacyjnych dotyczących kultury wilamowskiej (2014).
• Warsztaty strojów codziennych w ramach projektu Snuje się nitka długa, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności (2015).
• Warsztaty szycia oplecków i lajbików w ramach projektu RewiTEATRalizacja międzypokoleniowa, Stowarzyszenie „Wilamowianie” (2016).
• Warsztaty szycia jupek i jypł w ramach projektu Jupka, Jypła i Mantuł, czyli warsztaty kroju i szycia stroju wilamowskiego, Stowarzyszenie „Wilamowianie” (2021).

Danuta Kubica z mężem Kazimierzem Bilczewskim (1946-2020) podczas renowacji XIX-wiecznej spódnicy pasiastej. Wilamowice, 2012, fot. T. Król.

Bibliografia

Chromik B., Król T., Małanicz-Przybylska M., Wilamowianie i ich stroje, Warszawa: Centrum Zaangażowanych Badań nad Ciągłością Kulturową 2020.

Król T., „Praca ciężka i niezapłacona”, czyli współcześni wytwórcy stroju wilamowskiego, [w:] Współczesna problematyka badań nad strojami ludowymi, Atlas Polskich Strojów Ludowych, red. A.W. Brzezińska, A.Paprot-Wielopolska, M. Tymochowicz, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2018, s. 87-100.

Snuje się nitka długa, https://seniorzywakcji.pl/projekty/snuje-sie-nitka-dluga/

Polscy Flamandowie z Wilamowic cudem ocalili swoją tożsamość, https://plus.dziennikzachodni.pl/polscy-flamandowie-z-wilamowic-cudem-ocalili-swoja-tozsamosc/ar/9219125

Opracowanie: Tymoteusz Król