Beata Kabała, fot. archiwum prywatne twórczyni

• imię i nazwisko: Beata Kabała
• rok i miejsce urodzenia: 1982 r. w Rawiczu
• miejscowość/województwo zamieszkania/tworzenia: Krobia, województwo wielkopolskie
• region: Biskupizna
• dziedzina: hafciarstwo, układanie czepców i kryz
• wykształcenie/wykonywany zawód/czym zajmuje się na co dzień: nauczycielka, instruktor do spraw folkloru i organizacji imprez w Gminnym Centrum Kultury i Rekreacji im. Jana z Domachowa Bzdęgi w Krobi

Kontakt: Gminne Centrum Kultury i Rekreacji im. Jana z Domachowa Bzdęgi w Krobi, ul. Powstańców Wielkopolskich 27, 63-840 Krobia, tel. 607247845

Biskupizna to mały mikroregion, do którego należy 13 miejscowości i Krobia, w której tworzy Beata Kabała. Od najmłodszych lat miała ona styczność z kulturą ludową tego obszaru. Kiedy była czterolatką, babcia uszyła jej pierwszy strój ludowy, aby mogła w nim sypać kwiaty podczas procesji Bożego Ciała. Gdy miała pięć lat, rodzice zapisali ją do Przedszkolnego Zespołu Biskupiańskiego, a w szkole podstawowej do Zespołu Biskupiańskiego. Strój biskupiański nosili jej dziadkowie od strony matki. A zamiłowanie do miejscowego folkloru zaszczepiła w niej babcia od strony ojca, która działała w Biskupiańskim Zespole Folklorystycznym z Domachowa i Okolic. Pani Beata towarzyszyła jej w wielu występach, a w 2000 r. nauczyła się od niej prasowania i układania kopek oraz kryz biskupiańskich. Natomiast haftu na tiulu nauczyła się od matki.

Dzieci ze szkoły w Krobi w strojach biskupiańskich, fot. archiwum prywatne twórczyni

Kopka biskupiańska to nakrycie głowy kobiety, natomiast kryza to ozdoba szyi. Beata Kabała wykonuje ją z bawełnianego tiulu o możliwie jak najmniejszych oczkach, który zamawia zza granicy. Na okap wybiera 2 metry tiulu, pod który podpina szpilkami kartkę z wydrukiem wybranego wzoru z Katalogu wzorów i haftów biskupiańskich. Następnie fastryguje na tiulu wzór, by wykonać haft przy użyciu trzech nici wybranych z motka muliny. Okap ma zwykle 24 ząbki (zawsze musi być ich parzysta liczba). Następnie szyje denko o szerokości 11 cm i długości 15 cm. Do tego doszywa po bokach kwaterki o szerokości 6 cm i długości 15 cm. Brzegi denka obszywa płótnem (wewnątrz denka umieszcza sznurek do formowania) i przyszywa do niego okap. Potem wycina tiulowe taśmy (koronki) o szerokości 7 cm i długości od 8 do 18 m, a następnie obszywa ich brzegi na maszynie. Gdy wszystko jest już przygotowane, pierze te elementy, suszy i zanurza w krochmalu ryżowym, a następnie ponownie suszy i zanurza w boraksie, by następnie je wyprasować żelazkiem z nakładką. Okap formowany jest w fale, a koronki układane w małe rurki (harmonijkę). Dwie warstwy koronek (górna i dolna) są ze sobą zszywane i mocowane z przodu denka. Do denka przyszywa się też białe wstążki. W łączeniu elementów kopki pomaga jej mama, która najczęściej zszywa denko z okapem.

Ręczne wykonanie kopki zajmuje około miesiąca, dlatego pani Beata kupiła maszynę hafciarkę, która umożliwia zaprogramowanie lub zeskanowanie wzoru i przekształcenie na wzór komputerowy. Tego rodzaju maszyna pozwala na haftowanie wzoru biskupiańskiego na tiulu bawełnianym. Pozwala jej to usprawnić pracę i odpowiedzieć na duże zapotrzebowanie na strój biskupiański wśród zespołów folklorystycznych z Wielkopolski. Ponadto haftuje fartuchy, czepki i kryzy szamotulskie oraz elementy stroju kościańskiego.

Kolejny ważny element stroju biskupiańskiego – kryzę – wykonuje także z 2 m bawełnianego tiulu, który haftuje, a następnie doszywa do niej stójkę z guzikiem.  Kryzę podobnie jak kopkę najpierw zanurza w krochmalu ryżowym, po wyschnięciu w boraksie, a następnie rozkłada ją i prasuje.

Beata Kabała wraz z mamą szyje i haftuje stroje ludowe dla lalek Barbie, które stanowią pamiątkę z Biskupizny. Prowadzi warsztaty wyszywania na tiulu. W ramach stypendium ministra miała trzy uczennice, które szkoliła w zakresie haftowania i układania kopek oraz kryz. Zajmuje się też edukacją regionalną w szkole podstawowej i przedszkolu, gdzie opowiada dzieciom o stroju i folklorze Biskupizny. Kocha swój region i tradycje ludowe, które przekazała jej rodzina. Jako animator do spraw folkloru i organizacji imprez przyjmuje gości i różne grupy wiekowe w Biskupiańskim Gościńcu w Domachowie – Centrum Kultury Biskupiańskiej, gdzie prowadzi warsztaty i opowiada o Biskupiźnie.

Jest członkinią  Biskupiańskiego Zespołu Folklorystycznego z Domachowa i Okolic.

Jako artystka i śpiewaczka brała udział w Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym i w Konkursie Muzyki Ludowej w Kopanicy. Jako konferansjerka Festiwalu Tradycji i Folkloru, licznych jarmarków i festynów, mówi podczas nich w gwarze biskupiańskiej. Jako modelka bierze udział w lokalnym pokazie mody „Paryski szyk, biskupiański dryg” organizowanym przez nieformalną grupę Kryza.

Pokaz mody „Paryski szyk, biskupiański dryg”, fot. archiwum prywatne twórczyni

 

Nagrody i wyróżnienia (wybrane)

2017 – stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Kulturowego w programie „Mistrz tradycji”

2021 – I miejsce w Turnieju Tańców Regionalnych, Rawicz 2021 (para taneczna Beata Kabała i Krzysztof Polowczyk)

Bibliografia

Kabała B., Beata Kabała – ostatnia kopczarka na Biskupiźnie, „Przegląd Wielkopolski”, nr 3(117), 2017, s. 54–55.

https://leszno.naszemiasto.pl/ostatnia-kopczarka-biskupizny/ar/c13-5251475

Biskupiańska Kopka, opowiada Beata Kabała, https://oplotki.pl/biskupinska-kopka-opowiada-beata-kabala/ (dostęp: 21.09.2021).

Układanie kopek w: Pieśnioteka, https://piesnioteka.pl/index.php/wirtualna-biskupizna/88-ukladanie-kopek (dostęp: 27.09.2021).

Opracowanie: Aleksandra Paprot-Wielopolska