Krystyna Koenig w swojej pracowni. Jaworze, 2021, fot. Tymoteusz Król.

• imię i nazwisko: Krystyna Koenig
• rok i miejsce urodzenia: 1952, Jaworze
• miejscowość/województwo zamieszkania/tworzenia: Jaworze, województwo śląskie
• region: Śląsk Cieszyński
• dziedzina: krawiectwo
• wykształcenie/wykonywany zawód/czym zajmuje się na co dzień: emerytka, krawiectwo
• kontakt: tel. 697 443 954

Urodziła się w Jaworzu. Skończyła szkołę zawodową w Bielsku-Białej, zdobyła krawieckie uprawnienia mistrzowskie i zajmowała się konfekcją. Miała również  kilkanaście uczennic. Ze względu na zalew rynku tanią odzieżą produkowaną przemysłowo miała coraz mniej klientów. Około 2004 roku przyszły do niej kobiety z zespołu folklorystycznego w Jaworzu, aby dokonać poprawek w strojach śląskich (cieszyńskich). Następnie, za namową Danuty Pawlus (*1953) i Jerzego Krzyszpienia (*1952), w których rodzinnym otoczeniu strój ten noszony jest również obecnie, podjęła się szycia strojów dla nastolatek – konfirmantek w miejscowej parafii ewangelickiej. Odniosła sukces w tych działaniach i skupiła się na tego rodzaju krawiectwie. Dziś jej głównymi odbiorcami są konfirmantki, zespoły folklorystyczne, koła gospodyń wiejskich oraz szkoły i przedszkola, ale także osoby z okolicy pragnące nosić śląski strój indywidualnie, szczególnie z gmin Jaworze i Jasienica.

Kabotek wykonany przez Krystynę Koenig. Jaworze, 2021, fot. Tymoteusz Król.

Choć jej babcia i mama chodziły w stroju, ona już tego nie praktykuje. Informacje o ubiorze czerpie z konsultacji z Jerzym Krzyszpieniem, a także z publikacji naukowych oraz ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie. Tam robi zdjęcia, odrysowuje kroje i korzysta z wiedzy specjalistów. Wzory czerpie także ze starych egzemplarzy stroju zachowanych w terenie.

Wykonuje wszystkie elementy stroju kobiecego oprócz biżuterii i czepców oraz haftów. Spod jej igły wyszły niezliczone spodnice (półhalki), koszułki (koszule wierzchnie), suknie, żywotki, fortuchy, spencery i jakle. Szyje również stroje męskie, koszule i brucleki. Współpracuje z krawcową, która wykonuje spodnie.

Fałdowanie sukni wykonane przez Krystynę Koenig. Jaworze, 2021, fot. Tymoteusz Król

Choć Krystyna Koenig szyje również na maszynie (np. koszule), spora część elementów stroju cieszyńskiego musi zostać wykonana ręcznie. Szczególnie pracochłonne jest fałdowanie sukni, które trwa kilka godzin. Uszycie kobiecego stroju cieszyńskiego od podstaw trwa około trzech tygodni.

Zajmuje się ponadto renowacją strojów, zarówno tych przynoszonych przez klientów, jak i wyszukanych przez siebie na terenie okolicznych wsi. Czasami jest to trudne, gdyż żywotki wykonywane starą techniką na tekturze są stosunkowo twarde, więc wymaga to wprawy i sporego wysiłku, by przyszyć do nich hoczki (metalowe zapinki).

Żywotek uszyty przez Krystynę Koenig (bez haftu). Jaworze, 2021, fot. Tymoteusz Król.

Oprócz szycia zajmuje się też wypożyczaniem strojów, szczególnie dla konfirmantek. Przychodzą też do niej osoby z prośbą o fachową pomoc w ubieraniu. Mają one własne stroje, które chcą nosić we właściwy sposób. Dziś szczególnym wyzwaniem bywa dla nich założenie chusty na czepcu, co kiedyś było specjalnością m.in. mężów.

Inspiracje czerpie głównie ze starych wzorów, które pozyskuje podczas własnych kwerend muzealnych a także z publikacji, np. w doborze materiałów stara się być wierna tradycji i namawia do tego swoje klientki. Wychodzi również naprzeciw oczekiwaniom klientek, które chcą, by stroje były wytaliowane i odpowiednio dopasowane. Jak przyznaje, tak zaangażowała się już w szycie strojów, że chciałaby się zajmować tylko tym. Ma jednak również inne zamówienia. Obejmują one poprawki krawieckie, a sporadycznie szyje też lalki w strojach cieszyńskich.

Współpracuje z wykonawcami innych części stroju. Zamieszkała w Jasienicy hafciarka Wanda Seruga (*1948) wykonuje dla niej hafty na żywotkach. Irena Motyka, mieszkająca w Jaworzynce,  wykonuje czepce. U złotnika Marcina Pieczonki w Cieszynie można zamówić biżuterię – hoczki do żywotka, hoczki (klamry) do spencera i pasy.

Fortuchy uszyte przez Krystynę Koenig. Jaworze, 2021, fot. Tymoteusz Król.

Bibliografia

Kiereś M., Studnicki G., Strój cieszyński. Těšínský kroj, Milówka: Fundacja Braci Golec 2014.

Krzyszpień J., Jak nie pisać o stroju cieszyńskim: refleksje na temat monografii, „Etnografia Polska”, t. 52, 2018, nr 1/2, s. 43-72.

Kubica G., Jak żech se dowała szyć ślóńskóm suknie. Szkic autoetnograficzny, „Łódzkie Studia Etnograficzne”, t. 58, 2019, s. 137-158.

Opracowanie: Tymoteusz Król