Ewa Szpila, fot. V. Kuś, 2014.

Imię i nazwisko: Ewa Szpila

Rok i miejsce urodzenia: 1962 r., Bielsko-Biała

Miejscowość/województwo: Bobowa, gm. Bobowa, pow. gorlicki, woj. małopolskie

Region: Beskid Niski

Dziedzina: koronczarstwo

Wykształcenie: księgowa

Wykonywany zawód/ czym zajmuje się na co dzień: księgowa, obecnie koroczarka, prowadzi gospodarstwo agroturystyczne

Kontakt: Gospodarstwo Agroturystyczne „Koronkarnia”, ul. Grunwaldzka 48, 38-350 Bobowa, tel. 508 256 631

Ewa Szpila podczas wykonywania koronki, fot. V. Kuś, 2014.

Ewa Szpila pochodzi z Międzyrzecza koło Bielska-Białej, a w Bobowej zamieszkała razem z mężem. Ma wykształcenie ekonomiczne i  z zawodu jest księgową. Babcia jej męża zajmowała się wykonywaniem koronki klockowej, ale Ewa Szpila koronczarstwa nauczyła się dopiero na kursach organizowanych przez Centrum Kultury i Promocji Gminy Bobowa, gdzie pracowała kilka lat jako księgowa. Swoje umiejętności stale doskonali podczas spotkań z koronczarkami zza granicy na różnego rodzaju festiwalach poświęconych temu rękodziełu. Prowadzi z mężem gospodarstwo agroturystyczne „Koronkarnia”, w którym realizuje indywidualne i grupowe warsztaty koronczarskie. Tradycje koronczarskie kontynuuje również jej córka Małgorzata Szpila (https://www.malgorzataszpila.com/).

Koronka wykonana przez Ewę Szpilę, fot. V. Kuś, 2014.

Jak przyznaje: „Koronka to jest nić i nic. Ale używając klocków, czyli szpulek z rączką, poprzez odpowiednie przeplatanie nici i blokowanie szpileczkami, [używanie odpowiednich splotów], powstaje koronka. Czyli koronka klockowa to jest rodzaj tkania bez użycia krosna”. Ewa Szpila tworzy zazwyczaj koronki płaskie i o cienkich strukturach ażurowych, które mogą być symetryczne i asymetryczne. Koronkę wykonuje najczęściej nićmi lnianymi (najlepiej nabłyszczanymi) w kolorze białym lub kremowym, nawiniętymi gładko na drewniane klocki (podłużne ze szpuleczką i uchwytem), które znajdują się na tzw. wałku na drewnianym stelażu, czyli specjalnej poduszce w kształcę walca i wypełnionej sianem.

Ewa Szpila podczas wykonywania koronki, fot. V. Kuś, 2014.

Do wałka przymocowuje szpilkami wzór wyrysowany na kartce (często jest on zabezpieczony folią). Szpilki umieszcza też w miejscu rozpoczęcia wzoru i dalej tworzy ażurowe tło i wzory równocześnie przez krzyżowanie, przeplatanie i przekręcanie odpowiednich park klocków z nićmi . Im bardziej jest skomplikowany wzór, tym więcej par klocków znajduje się na jej wałku. Szpilek używa również na linii wzoru pikoty klockowej i na przeplotach nici i wbija je w określone miejsca na wyrysowanym wzorze na kartce. Pozwala to uzyskać odpowiednie napięcie nici i tworzy wyjątkowe wzory i ażury. Po ukończeniu wykonywania wzoru usuwa szpilki i zdejmuje koronkę, a następnie ją usztywnia tużydlem  – środkiem chemicznym kupowanym w Czechach.

Wzór ze zbiorów Ewy Szpili, fot. V. Kuś, 2014.

Podczas warsztatów prace uczennic i uczniów usztywnia lakierem do włosów. Do wykonywania kolorowych koronek czy małych ozdób wykorzystuje również nici bawełniane. Podczas pracy posługuje się też takimi narzędziami jak: szydełko, szpilki oraz nożyczki do odcinania nici. Najczęściej wykonywane przez nią sploty to płócienko, pikotka, siekanka, listki oraz girlandka. Wykonuje koronkę małoparkową (jednoelementową), wieloparkową (wieloelementową) i mieszaną.

Ozdobne klocki ze zbiorów Ewy Szpili, fot. V. Kuś, 2014.

Koronkę tworzy z różnego rodzaju nici, włóczek i drutu (gimp). Stara się jednak dochować tradycji i najczęściej wykonuje koronkę z nici lnianych, w kolorze „naturalnym”, czyli szarym  lub bielonym (écru) i niekiedy je łączy. Nie miesza nici bawełnianych i lnianych gdy wykonuje serwetki, bo byłoby to wg niej zafałszowanie tradycji koronczarskiej. Natomiast w formach użytkowych, np. szale, wachlarze, biżuteria (bransoletki, kolczyki) używa nici metalizowanych, bawełnianych, jedwabnych. Łączy różne kolory,  grubości i faktury nici. Oprócz wykonywania koronek ze wzorów tradycyjnych, opracowuje też wzory własne, na podstawie których tworzy koronki do ubrań i biżuterii. Wykonanie tradycyjnej serwetki  może zająć nawet kilka miesięcy.

Koronka wykonana przez Ewę Szpilę, fot. V. Kuś, 2014.

Zasiada w zarządzie Stowarzyszenia Twórczości Regionalnej w Bobowej i od początku współorganizuje Międzynarodowy Festiwal Koronki Klockowej w Bobowej. Ponadto założyła polski oddział Międzynarodowej Organizacji Koronek Klockowych i Igłowych (OIDFA). Bierze udział w pokazach, warsztatach i wystawach w różnych krajach Europy, np. we Włoszech, Hiszpanii, Portugalii, Belgii, Finlandii, Słowenii, Czechach, na Węgrzech. Rocznie jeździ na kila festiwali i targów koronki w kraju i zagranicą. Prowadziła warsztaty w ramach projektu „Ginące zawody w Polsce”, a także zagranicą. U siebie w gospodarstwie prowadzi warsztaty dla osób początkujących jak i dla zaawansowanych. Jak przyznaje: „Dla mnie najważniejsze to jest po prostu propagowanie tej koronki. Każda uczennica i uczeń  to powód  do radości i nadzieja, że koronka jest wciąż żywa”.

Zdobyła wiele nagród w konkursach organizowanych w Bobowej i zagranicą. Współpracuje także z muzeami, branżą filmową czy grupami rekonstrukcyjnymi, dla których wykonuje historyczne koronki klockowe.

 

Bibliografia

Brzezińska A.W, Paprot A., Tymochowicz M., Klocki, snutki, perebory. Tradycyjne rękodzieło wobec wyzwań współczesności, Atlas Polskich Strojów Ludowych, t. 44, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze 2015.

Mistrzyni tradycyjnej bobowskiej koronki klockowej – Ewa Szpila, https://www.facebook.com/p/Mistrzyni-tradycyjnej-bobowskiej-koronki-klockowej-Ewa-Szpila-100063492187719/?paipv=0&eav=AfYRpD-RI6VnfI3cTVLl0HeAA6xbJ4DYtxrpXgCtcsvlKUw0rqY1Gzps08ZlETR0i8Y&_rdr

Opracowanie: Aleksandra Paprot-Wielopolska