Władysława Janus w stroju lachowskim, 2020, fot. D. Franek.

• imię i nazwisko: Władysława Janus
• rok i miejsce urodzenia: 1936-2021, Mszalnica
• miejscowość/województwo zamieszkania/tworzenia: Mystków, województwo małopolskie
• region: Lachy Sądeckie
• dziedzina: haft płaski, angielski, richelieu, łańcuszkowy, bibułkarstwo
• wykształcenie/wykonywany zawód/czym zajmuje się na co dzień:, zajmuje się haftem i bibułkarstwem, rolnik
• kontakt:

Władysława Janus w dawnym lachowskim kabacie, 020, fot. D. Franek.

Władysława Janus urodziła się w Mszalnicy w 1936 r. Początkowo profesji uczyła się od swojej mamy, później została skierowana na warsztaty specjalistyczne w zakresie haftu płaskiego i richelieu w Makowie Podhalańskim. Zajmuje się haftem płaskim, wypukłym i dziurkowym. W przeważającej części wykonuje damskie i męskie koszule lachowskie, zdobione bogatym, czerwonym lub białym haftem. Motywy te są dla niej inspiracją, często przenosi je na inne elementy, takie jak serwety, obrusy czy narzuty. Niegdyś specjalizowała się także w hafcie łańcuszkowym, ozdabiając męskie kamizelki czy „błokicie” – lachowskie spodnie. Haft koralikowy nie jest jej obcy, choć wykonuje go bardzo rzadko i głównie dla swoich potrzeb. Swoją pasją zaraziła wiele osób, w tym córkę i synową. Haftowała stroje dla wielu zespołów regionalnych na Sądecczyźnie, a jej prace sprzedawane były w Makowiance czyli Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego.

Podczas haftu – fragment programu: Tradycje regionów. Haft i bibułkarstwo, 2021, fot. P. Izdebski.

Pani Władysława w stroju lachowskim widywana jest niezwykle często. Zakłada go – jak to nazywa – od wielkiej parady, ale też podczas lokalnych czy rodzinnych uroczystości. Ubiera go na scenę, ponieważ jest tancerką Zespołu Regionalnego Mystkowianie. Przywiązuje ogromną wagę do swojego wyglądu, długo wybiera zestawienie, w którym będzie się prezentować. W prywatnej kolekcji posiada, jako jedyna w regionie, kabot zimowy, ozdobiony baranim włosiem, który sama udekorowała haftem koralikowym. Ponadto posiada kilka bluzek, czepców, zapasek i aż 14 spódnic. Wykonała wiele elementów strojów, które do dziś nadal używa jej rodzina, w tym bogato zdobione koszule (damskie i męskie), cioski, spodnie czy kamizelki. Sama nie zajmuje się szyciem strojów.

Elementy koszul lachowskich wykonuje zawsze na dobrze bielonym płótnie lnianym. Za pomocą kalki technicznej przenosi wzór na fragment tkaniny i zapina go w specjalny tamborek. Wszystkie elementy męskiej odzieży w tym kamizelki i spodnie haftuje po ich uszyciu, rysując stopniowo wzór mydłem krawieckim. Do elementów bieliźnianych wykorzystuje nici typu atłasek, a do męskich: muliny i koronka bawełnianego. Wykonanie haftu na koszuli lachowskiej zajmuje około dwóch tygodni, kamizelki jednego miesiąca, a spodni około dwóch miesięcy.

Elementy koszuli lachowskiej wykonane przez Władysławę Janus, 2021, fot. P. Rutkowski.

W 1962 r. założyła, a następnie przez wiele lat prowadziła Koło Gospodyń Wiejskich w Mystkowie. Była Radną Gminy Kamionka Wielka. Organizowała liczne warsztaty, ucząc młode kobiety różnych technik hafciarskich oraz sposobów wytwarzania kwiatów bibułowych. Uczestniczyła w wielu wystawach tradycyjnego rękodzieła, w tym w XXIV Międzynarodowej Wystawie Rolniczej Agropromocja w 2014 r. w Nawojowej, podczas której zdobyła I miejsce w dziedzinie „Rzemiosło i rękodzieło”. Była także instruktorem haftu w działającej pod patronatem Starostwa Powiatowego w Nowym Sączu Szkółce Ginących Zawodów. Od 2012 r. jest związana z Zespołem Regionalnym Mali Mystkowianie, dla którego wykonywała elementy strojów lachowskich, zaś od 2014 r. jest tancerką dorosłej grupy Mystkowianie.

Została odznaczona Złotym Sercem Lachowskim, Złotym Jabłkiem Sądeckim (2019), Medalem Województwa Małopolskiego Polonia Minor (2019), Medalem Zasłużony dla Gminy Kamionka Wielka oraz brązowym i srebrnym medalem za Zasługi dla Pożarnictwa.

Artystka podczas pracy – fragment programu: Tradycje regionów. Haft i bibułkarstwo, fot. 2021, P. Izdebski.

Bibliografia/netografia:

Władysława Janus, http://gokkamionka.iaw.pl/pl/586/0/wladyslawa-janus.html

Z pokolenia na pokolenie – Władysława Janus, https://www.skarbykorony.pl/tworca/wladyslawa-janus

Tradycje regionów Haft i bibułkarstwo, https://www.youtube.com/watch?v=i8tKMdWKi4s&t=566s

Opracowanie: Patryk Rutkowski