Alfreda Zabrzeska podczas prac, 2022, fot. P. Rutkowski.

Imię i nazwisko: Alfreda Zabrzeska

Rok i miejsce urodzenia: 1948, Śliwice/ k. Otmuchowa

Miejscowość/województwo: Łazy Biegonickie, województwo małopolskie

Region: Sądecczyzna

Dziedzina: kożuszkarstwo, odzież skórzana, haft

Wykształcenie: zawodowe (kożuszkarstwo)

Wykonywany zawód/ czym zajmuje się na co dzień: własna działalność gospodarcza: kożuszkarstwo, odzież skórzana, szycie i haftowanie kożuchów oraz strojów regionalnych

Kontakt: Łazy Biegonickie 48,  33-340 Łazy Biegonickie

Odtworzony kożuch Górali Sądeckich, 2021, fot. Beata Janisz.

Alfreda Zabrzeska ukończyła zawodową szkołę w Starym Sączu, w której zdobyła wykształcenie jako kuśnierz. Jak twierdzi, zawód ten wybrała przez przypadek – idąc do szkoły, nie wiedziała, czym dokładnie będzie się zajmować. Zajęcia z praktycznej nauki zawodu, prowadzone przez nauczyciela Franciszka Dąbrowskiego, zachęciły panią Alfredę do obrania ścieżki zawodowej w tym kierunku. Po kilku latach pracy w 1980 r. otworzyła swój zakład. Mieści się on w Łazach Biegonickich.

Tył męskiego kożucha z regionu krakowskiego, 2021, fot. Beata Janisz.

Obecnie wykonuje kożuchy, serdaki, gunie, gurmany, portki i kamizelki z różnych regionów etnograficznych Polski, głównie Górali Sądeckich: od Piwniczej, Łącka, Kamienicy, Słopnic, ale i wzory podhalańskie, krakowskie czy lachowskie nie są jej obce. Dodatkowo zajmuje się także szyciem skórzanych lub kożuszanych nakryć głowy. Razem z córką zrekonstruowały wiele zapomnianych wzorów kożuchów i haftów, na podstawie dawnych fotografii, a także dostarczonych przez klientów pamiątek rodzinnych. Haft wykonuje wyłącznie ręcznie.

Fragment haftu na kożuchu z motywem Górali Podhalańskich, 2021, fot. Beata Janisz.

Pani Alfreda nigdy nie założyła stroju regionalnego, nie identyfikuje się bowiem z żadną grupą etnograficzną. Swoje córki, wnuki i najbliższą rodzinę obszywa w haftowane kożuchy, zdobione motywami kwiatowymi.

Wzoruje się na przyniesionych przez klientów fotografiach, dawnych obiektach muzealnych oraz zasobach dostępnych w internecie. Twórczyni sama wykonuje formy kożuchów, przygotowuje wykroje i szablony, natomiast córka Beata Janisz haftuje.

Fragment haftu na kożuchu z motywem Górali Podhalańskich, 2021, fot. Beata Janisz.

Skórę i kożuchy kupuję najczęściej w Nowym Targu. Sam proces szycia rozpoczyna od pobrania wymiarów, przygotowania odpowiedniej formy i przerysowania jej elementów na skórę. Po wycięciu wszystkich części zszywa je, po czym wyrysowuje wybrany wzór. Haft i zdobnictwo na kożuchach pani Alfreda z córką wykonują z użyciem nici wełnianych, bawełnianego kordonka oraz układanej w odpowiedni sposób pasmanterii. Uzupełnieniem kożuchów i serdaków są własnoręcznie wykonywane pompony oraz skórzane zapięcia. Przygotowanie, uszycie i wyhaftowanie kożucha zajmuje około 3-4 tygodni, a czas ten jest zależny od wzoru i motywów.

Kożuch damski stylizowany motywami sądeckimi, 2021, fot. Beata Janisz.

Alfreda Zabrzewska wykonuje także ubrania bardziej współczesne, które często przyozdobione są wielokolorowym haftem – zgodnie z życzeniem klienta.

Szyciem kożuchów i haftowaniem zainspirowała młodszą córkę, która, jak twierdzi pani Alfreda, zobligowana została do przejęcia całej pracowni i dbania o zapoczątkowaną przez nią tradycję.

Opracowanie: Patryk Rutkowski

Kożuch damski stylizowany motywami podhalańskimi, 2021, fot. Beata Janisz.