Elżbieta Pasternak we własnoręcznie wykonanym stroju krajeńskim, archiwum prywatne E. Pasternak.

Imię i nazwisko: Elżbieta Pasternak

Rok i miejsce urodzenia: 1957 r., Wyrzysk

Miejscowość/województwo: Wyrzysk, gm. Wyrzysk, pow. pilski, woj. wielkopolskie

Region: Krajna

Dziedzina: hafciarstwo

Wykształcenie: średnie

Wykonywany zawód/ czym zajmuje się na co dzień: hafciarstwo, gospodyni domowa

Kontakt: tel. 794 466 400, elzbieta.pasternak57@gmail.com

Koszula wyhaftowana przez E. Pasternak, archiwum prywatne E. Pasternak.

Elżbieta Pasternak pochodzi z Wyrzyska na Krajnie, a zamiłowanie do regionu kształtowała w rodzinie od jej najmłodszych lat mama, która interesowała się zarówno historią i kulturą regionu. W domu rodziny Pasternak też haftowano, mama wykonywała makatki, jednak nie trudniono się haftem krajeńskim. Pani Elżbieta zainteresowała się nim dopiero, gdy spotkała swoją znajomą – Benedyktę Holc, która w 2018 r. powiedziała jej, że wyjeżdża do Belina promować haft krajeński. Wówczas zaczęła poszukiwać informacji na temat tego haftu regionalnego  i wzięła udział w spotkaniach organizowanych przez Wiejski Dom Kultury w Wielkim Buczku, po których zapragnęła mieć swój własny strój krajeński z przynależnymi mu haftami.

Fartuszek wyhaftowany przez E. Pasternak, archiwum prywatne E. Pasternak.

Pierwszy strój wyhaftowała jej koleżanka, jednak po jakimś czasie uznała, że chce nosić strój krajeński własnego wykonania. Dlatego kilka miesięcy uczyła się jak wykonywać ten haft. Zaczynała od haftowania halki, podejmowała wiele prób, jak podkreśla, często nieudolnych, ale w końcu udało jej się zgłębić tajniki hafciarstwa krajeńskiego. Odtąd haftowanie stało się jej wielką pasją, której w pełni się oddała. Przyznaje, że potrafiła haftować wiele godzin w ciągu dnia, a nawet w nocy. Jak dotąd nie przekazała jeszcze nikomu z bliskich umiejętności hafciarskich.

Fartuszek wyhaftowany przez E. Pasternak, archiwum prywatne E. Pasternak.

Wzory hafu krajeńskiego otrzymała od koleżanki – Benedykty Holc, posługuje się też wzorami, które opracowała Dorota Angutek podczas swoich etnograficznych prac badawczych na Krajnie, a więc haftuje zarówno wzory złotowskie, jak i więcborskie. Nie podejmuje się samodzielnego tworzenia nowych kompozycji hafciarskich czy przenoszenia haftu krajeńskiego na przedmioty użytkowe.

Obrus ołtarzowy wykonany przez E. Pasternak, archiwum prywatne E. Pasternak.

Proces haftowania rozpoczyna od naniesienia wzoru haftu na pergamin, następnie przez kalkę odrysowuje go na płótnie. Następnie dobiera nici – mulinę w odpowiednich odcieniach. Jeśli wykonuje delikatny wzór to posługuje się zwykle jedną nicią np. do wykonania krateczki, choć najczęściej haftuje dwoma nitkami w tradycyjnych kolorach: czarnym, jasno- i ciemnoniebieskim na płótnie bawełnianym lub lnianym (w kolorze białym lub szarym).

Bieżnik wyhaftowany przez E. Pasternak, archiwum prywatne E. Pasternak.

Haftuje różnego rodzaju bieliznę stołową (obrusy i serwetki), ale też obrusy ołtarzowe do kościołów. Wyhaftowała kilka kompletów strojów krajeńskich (koszule, kamizelki, halki i fartuszki) m.in. dla członkiń grupy modlitewnej Ojca Pio działającej przy parafii św. Marcina w Wyrzysku oraz Towarzystwa Przyjaciół Wyrzyska. Wyhaftowanie kompletnego stroju zajmuje jej ok. 100 godzin.

Koszula wyhaftowana przez E. Pasternak, archiwum prywatne E. Pasternak.

Jak podkreśla, nie zależy jej na rozgłosie i woli, gdy jej prace pozostają anonimowe, dlatego też haftowaniem nie zajmuje się w celach zarobkowych. Swoje rękodzieło prezentowała w Muzeum Kultury Ludowej w Osieku nad Notecią – Oddziale Muzeum Okręgowego im. S. Staszica w Pile, brała udział projekcie „Nasz Błękitny Wzór” organizowanym przez Miejsko-Gminny Dom Kultury w Wyrzysku, podczas którego m.in. pod okiem Elżbiety Brzezińskiej zgłębiała tajniki haftu krajeńskiego. Wyhaftowała własny strój krajeński, który zakłada na różnego rodzaju uroczystości kościelne i świeckie. Obecnie na jakiś czas zaniechała haftowania, jednak przyznaje, że jeśli znajdą się dobre powody, by do tego rękodzieła powrócić, to na pewno to zrobi.

Obrus ołtarzowy wykonany przez E. Pasternak, archiwum prywatne E. Pasternak.

Opracowanie: Aleksandra Paprot-Wielopolska