HAFTY Z OKOLIC BIELSKA PODLASKIEGO I HAJNÓWKI

Na interesującym nas terenie w powszechnym użyciu były dwa rodzaje wyszyć. Stosowano hafty liczone, ściśle związane ze strukturą tkaniny, wykonywane na samodziałach o wyraźnym splocie oraz hafty płaskie, swobodnie nakładane na materiał.

Historycznie wcześniejszy był haft liczony, którego rzędy oprócz funkcji ozdobnej pełniły także rolę konstrukcyjną i wzmacniającą przy łączeniu części tkanin przeznaczanych na poszczególne elementy stroju.

Haft pierwotnie wykonywano głównie na koszulach, zarówno kobiecych jak i męskich. Zwykle znajdował się on wzdłuż rozcięcia na piersiach, na stójce lub kołnierzyku i mankietach. Wyszycia i obszycia miały przeważnie układ pasowy i wykonywane były zwykle białą nitką.

Po I wojnie światowej ich miejsce zajęły hafty krzyżykowe, początkowo dwubarwne czerwono-czarne, z czasem wielokolorowe. Dominowały zgeometryzowane motywy kwiatowe i roślinne. Wyszycia te zdobiły stójki i mankiety koszul oraz rozcięcia na piersiach, a w koszulach męskich również naszyte na ich przody gorsy.

Na zmianę gustów wpływ miały dwa czynniki. Pierwszym z nich były zapożyczenia ze zdobnictwa innych strojów „podpatrzone” w czasie bieżeństwa. Drugim, związanym raczej z haftem czerwono-czarnym, były wzorniki. Producenci dołączali je do nici sprzedawanych w małomiasteczkowych sklepikach i przez krążących po wsiach handlarzy.

W okresie międzywojennym modne stało się zdobienie haftami także i zapasek. Do wyszyć stosowano zarówno hafty krzyżykowe jak i płaskie. Ponieważ jednak zapaski były szyte z tkanin o niewyraźnym splocie, do haftów krzyżykowych kobiety musiały używać kanwy. Znacznie prostszymi i szybszymi w wykonaniu były hafty płaskie. Ich naturalistyczne, łatwe w wykonaniu wzory można było kopiować z różnorakich czasopism i wzorników. Hafty na zapaskach miały zwykle układ pasowy i zdobiły dolną krawędź.

Elżbieta Piskorz-Branekova